Πείτε ότι έρχεται η ώρα και πρέπει να εκλέξουμε έναν παγκόσμιο ηγέτη. Ιδού μερικά στοιχεία από τους τρεις δυνατότερους υποψήφιους πολιτικούς.
1ος υποψήφιος
Συναλλάσσεται με διεφθαρμένους πολιτικούς και συμβουλεύεται αστρολόγους. Έχει δυο μαιτρέσσες. Καπνίζει σαν φουγάρο και πίνει 8 με 10 μαρτίνι ημερησίως .
2ος υποψήφιος
Κοιμάται μέχρι της 12 το μεσημέρι, πήρε όπιο στο πανεπιστήμιο και πίνει ένα λίτρο ουίσκι κάθε απόγευμα.
3ος υποψήφιος
Έχει παρασημοφορηθεί ως ήρωας πολέμου, είναι χορτοφάγος, δεν καπνίζει, πίνει, αν παραστεί ανάγκη, καμιά μπιρίτσα και δεν έχει αποδεδειγμένα εξωσυζυγικές σχέσεις.
Ποιον θα διαλέγατε από τους τρεις;
Σημειώστε ότι ο πρώτος είναι ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ο δεύτερος ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο τρίτος ο Άντολφ Χίτλερ…
Πέμπτη 30 Αυγούστου 2007
Τετάρτη 29 Αυγούστου 2007
ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΜΕ “ΚΑΦΤΡΕΣ”
Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος
Υπουργείο Γεωργίας
Γενική Γραμματεία Δασών
και Φυσικού Περιβάλλοντος
Η μετάδοση των δασικών πυρκαγιών με κάφτρες είναι χαρακτηριστικό φαινόμενο των μεγάλων πυρκαγιών και αποτελεί ένα μεγάλο κίνδυνο για τις δασοπυροσβεστικές δυνάμεις. Η εμφάνιση του φαινομένου προϋποθέτει:
α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόμενων τεμαχιδίων καύσιμης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάμεων για τη μεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δημιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.
Μετάδοση με κάφτρες είναι δυνατή σε αποστάσεις που υπερβαίνουν τα 10 χιλιόμετρα σε ακραίες περιπτώσεις. Η εμφάνιση και η έκταση του φαινομένου διαφέρει μεταξύ δασικών τύπων και επηρεάζεται από την ένταση της φωτιάς, τα χαρακτηριστικά των καφτρών, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και την τοπογραφία.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι ιδιαίτερα δύσκολη και κάτω από ακραίες συνθήκες ουσιαστικά αδύνατη. Προσπάθειες για αντιμετώπιση μιας τέτοιας πυρκαγιάς πρέπει να βασίζονται σε καλά σχεδιασμένη έμμεση προσβολή με σωστή αξιοποίηση μέσων όπως οι επινώτιοι πυροσβεστήρες, τα επιβραδυντικά υγρά μακράς διάρκειας και τα εναέρια μέσα σε ρόλο επιφυλακής και άμεσης επέμβασης στις νεοδημιουργούμενες εστίες.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Από τους τρεις βασικούς μηχανισμούς μετάδοσης της θερμότητας, επαγωγή θερμών αερίων, ακτινοβολία και επαφή, μόνο οι δύο πρώτοι παίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των δασικών πυρκαγιών. Ο τρίτος δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα εξαιτίας της χαμηλής θερμοαγωγιμότητας των δασικών καυσίμων. Ένας τέταρτος όμως μηχανισμός, η μετάδοση με μικρά φλεγόμενα κομμάτια καύσιμης ύλης, τις λεγόμενες “κάφτρες”, αποτελεί ένα σημαντικό τρόπο μετάδοσης των πυρκαγιών που κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξή τους.
Μία νέα φωτιά που ανάβει από κάφτρα, μεταφραζόμενη από τον Αγγλικό όρο “spot fire“ σαν “σημειακή φωτιά”, ορίζεται σαν μία “φωτιά που ανάβει έξω από την περίμετρο της κύριας πυρκαγιάς από σπινθήρες ή αναμμένα τεμάχια καύσιμης ύλης που μεταφέρονται από τον αέρα ή που κατρακυλούν”. Οι σημειακές φωτιές είναι ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν οι δασοπυροσβέστες. Κάτω από συνθήκες που ευνοούν τον τρόπο αυτό μετάδοσης ακόμη και σχετικά αργά
κινούμενες πυρκαγιές είναι δυνατό να γίνουν επικίνδυνες και μάλιστα χωρίς προειδοποίηση καθώς μπορούν να υπερπηδήσουν και τις πλατύτερες αντιπυρικές ζώνες και να εγκλωβίσουν απλούς πολίτες και δασοπυροσβέστες. Η κατανόηση της λειτουργίας του μηχανισμού αυτού μετάδοσης της πυρκαγιάς μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη της πιθανότητας για εμφάνιση του φαινομένου και των διαστάσεών του, συμβάλλοντας έτσι στο να γίνει η δασοπυρόσβεση αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη.
2. Ανάλυση του μηχανισμού μετάδοσης πυρκαγιάς με κάφτρες
Η μετάδοση πυρκαγιάς με κάφτρες είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο φαινόμενο που η εμφάνιση και η έκτασή του εξαρτάται από την ύπαρξη τριών παραγόντων (Rothermel 1983):
α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόμενων τεμαχιδίων καύσιμης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάμεων για τη μεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δημιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.
2.1. Ύπαρξη κατάλληλων καφτρών
Σε κάθε δασική πυρκαγιά υπάρχουν χιλιάδες μικρά τεμαχίδια καύσιμης ύλης που μπορούν σε κάποιο βαθμό να λειτουργήσουν σαν κάφτρες. Αρχικά, οι σπίθες μπορούν να παίξουν αυτό τον ρόλο αλλά προφανώς μόνο για μικρές αποστάσεις καθώς έχουν μικρή “διάρκεια ζωής”. Για μετάδοση πυρκαγιάς σε μεγάλες αποστάσεις οι κάφτρες πρέπει να έχουν κατάλληλα χαρακτηριστικά. Για να είναι ένα τεμαχίδιο καύσιμης ύλης κατάλληλο για να λειτουργήσει σαν κάφτρα πρέπει να είναι εύκολο να αποκολληθεί από την υπόλοιπη καύσιμη ύλη και να ανυψωθεί με τη δύναμη της επαγωγικής στήλης που δημιουργεί η πυρκαγιά. Αυτό εξαρτάται από τη θέση του στο χώρο (απόσταση από το έδαφος, ύπαρξη καιγόμενης ύλης κάτω από αυτό), τον τρόπο προσκόλλησής του στην υπόλοιπη δασική ύλη μεγάλων διαστάσεων (όσο ευκολότερη η αποκόλληση τόσο μεγαλύτερος ο αριθμός από κάφτρες), αλλά και τα αεροδυναμικά του χαρακτηριστικά (υψηλός αεροδυναμικός συντελεστής). Ακόμη, το τεμαχίδιο πρέπει να είναι εύφλεκτο και αρκετά μεγάλο για να καίει για αρκετή ώρα ώστε να φθάσει αναμμένο στο έδαφος, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι ελαφρύ (χαμηλό ειδικό βάρος) για να μεταφερθεί μακριά από τον άνεμο μόλις βγει από την άμεση άνωση της επαγωγικής στήλης της πυρκαγιάς.
Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η πιθανότητα μετάδοσης με κάφτρες σε μεγάλες αποστάσεις διαφέρει ανάλογα με το δασικό τύπο εξαρτώμενη από την ευκολία δημιουργίας καφτρών και τα χαρακτηριστικά αυτών. Παραδείγματος χάρη, ο φλοιός ορισμένων ειδών ευκαλύπτου (Eucalyptus sp.) δημιουργεί ιδανικές κάφτρες: ευρίσκεται υψηλότερα από την παρεδάφια βλάστηση και νεκρή καύσιμη ύλη, ανάβει με ετοιμότητα, αποκολλάται εύκολα σε μεγάλα τμήματα που καίνε για πολλή ώρα, έχει χαμηλό ειδικό βάρος και παρουσιάζει αρκετά μεγάλη αντίσταση στον άνεμο
(έχει υψηλό αεροδυναμικό συντελεστή). Στις περίφημες μεγάλες πυρκαγιές της 16ης Φεβρουαρίου του 1983 στην Αυστραλία (Ash Wednesday fires) στις οποίες χάθηκαν εβδομήντα πέντε άτομα, εκατοντάδες χιλιάδες ζώα και καταστράφηκαν 2539 κατοικίες, παρατηρήθηκε μετάδοση με κάφτρες σε αποστάσεις μέχρι 10 χλμ. κάνοντας ουσιαστικά αδύνατη τη δασοπυρόσβεση όσο επικρατούσαν οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκάλεσαν τη θεομηνία (Dorgelo 1984).
Άλλη σημαντική πηγή καφτρών είναι τα νεκρά ιστάμενα δέντρα. Ο φλοιός αυτών των δένδρων είναι ξερός και αποκολλάται εύκολα. Επίσης τμήματα του κορμού (κορυφή, κλαδιά) σε προχωρημένη σήψη είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και έχουν χαμηλό ειδικό βάρος. Όλα αυτά γίνονται ιδανικές κάφτρες που μπορούν να μεταδώσουν την πυρκαγιά σε μεγάλες αποστάσεις ενώ παράλληλα όταν το ιστάμενο δένδρο ανάψει παράγει μεγάλο αριθμό από σπίθες που εύκολα δημιουργούν νέες εστίες σε μικρή απόσταση (Brown and Davis 1973).
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πυρκαγιές που καίνε στον υπόροφο σπάνια προκαλούν μετάδοση με κάφτρες σε σημαντική απόσταση. Ο ανώροφος αποτελεί εμπόδιο που σταματάει τις κάφτρες αλλά και δυσκολεύει τη δημιουργία ισχυρής επαγωγικής στήλης (Andrews and Chase 1989)
2.2. Απόσταση μεταφοράς καφτρών
Η μετάδοση της πυρκαγιάς με κάφτρες γίνεται σε απόσταση από το μέτωπο που ποικίλλει από μερικά μέτρα μέχρι αρκετά χιλιόμετρα και περιγράφεται αντίστοιχα σαν μετάδοση μικρής (μερικές δεκάδες μέτρα) ή μεγάλης (εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέτρα) εμβέλειας. Η πιο σημαντική διαφορά μεταξύ τους, εκτός από την ίδια την απόσταση μετάδοσης, είναι το εάν οι κάφτρες σηκώνονται υψηλά από την επαγωγική στήλη και μεταφέρονται σε σημεία πέρα από εκεί όπου θα βρίσκεται το μέτωπο της κυρίως πυρκαγιάς σε μερικά λεπτά. Η μετάδοση μικρής εμβέλειας γενικά δημιουργεί πολύ λιγότερα προβλήματα από ότι η μετάδοση σε μεγάλη απόσταση.
Η τροχιά που ακολουθεί μία κάφτρα και κατά συνέπεια η τελική απόσταση μετάδοσης εξαρτάται από πολλούς αλληλοεπηρεαζόμενους παράγοντες σημαντικότεροι των οποίων είναι:
α. Η ένταση της φλόγας του μετώπου (kW/m). Όσο μεγαλύτερη αυτή τόσο μεγαλύτερο το αρχικό ύψος στο οποίο μπορούν να μεταφερθούν οι κάφτρες. Για το δασοπυροσβέστη το μέσο μήκος συνεχούς φλόγας αποτελεί την καλύτερη ένδειξη αυτής της έντασης.
β. Η ένταση, η φορά και τα χαρακτηριστικά του πεδίου του ανέμου. Όσο ισχυρότερος ο άνεμος τόσο μεγαλύτερη η απόσταση μεταφοράς για το ίδιο αρχικό ύψος.
γ. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας (αεροδυναμικός συντελεστής, μέγεθος, βάρος). Ο συνδυασμός τους επηρεάζει τόσο το μέγιστο αρχικό ύψος όσο και το ρυθμό πτώσης καθώς μεταφέρεται από τον άνεμο.
δ. Το ανάγλυφο. Ανάλογα με το πόσο απότομο είναι και σε συνάρτηση με τη θέση στην πλαγιά από όπου προέρχεται η κάφτρα (βάση πλαγιάς, μέση, κορυφή), επηρεάζει σημαντικά την τελική τροχιά της.
2.3. Η πιθανότητα δημιουργίας νέων εστιών
Για να δημιουργηθεί μια νέα εστία στο σημείο όπου προσγειώνεται μία κάφτρα απαιτείται προφανώς να υπάρχει εκεί συνεχής νεκρή εύφλεκτη καύσιμη ύλη λεπτών διαστάσεων (ξερά χόρτα, βελόνες). Η αποτελεσματική όμως μεταφορά θερμότητας δεν είναι πάντα εξασφαλισμένη καθώς αυτό εξαρτάται από τον τρόπο και το ακριβές σημείο στο οποίο εναποτίθεται η κάφτρα. Η πιθανότητα Π(Ε) έναρξης καινούριας εστίας στο σημείο αυτό κυμαίνεται πάρα πολύ εξαρτώμενη από τους εξής παράγοντες:
α. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας ως πηγής θερμότητας. Εδώ περιλαμβά-νεται το μέγεθος της κάφτρας, από το οποίο εξαρτάται η διάρκεια καύσης αλλά και η ένταση της εκλυόμενης θερμότητας (σχήμα 1). Ο άνεμος μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της έκλυσης θερμότητας όπως συμβαίνει στην περίπτωση των αναμμένων τσιγάρων.
β. Την ευκολία έναυσης της καύσιμης ύλης. Η ζωντανή καύσιμη ύλη αλλά και η νεκρή καύσιμη ύλη μεγάλων διαστάσεων κατά κανόνα αναφλέγονται πολύ δύσκολα. Εξαίρεση αποτελούν οι νεκροί κατακείμενοι κορμοί που είναι σε κατάσταση προχωρημένης σήψης. Για τη νεκρή λεπτή καύσιμη ύλη (< t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). Οι συνθήκες αυτές συνήθως επικρατούν για μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. Παραδείγματος χάρη, το μελτέμι κατά κανόνα μειώνεται σε ένταση κατά τις νυκτερινές ώρες ενώ η υγρασία της καύσιμης ύλης σταδιακά αυξάνεται με την αύξηση της σχετικής υγρασίας του αέρα αργά το απόγευμα και φθάνει το μέγιστο κατά τα ξημερώματα. Είναι επίσης προβλέψιμες άλλες αλλαγές του ανέμου (θαλάσσια και απόγειος αύρα, άνεμοι προς τα ανάντη (ημέρα) ή τα κατάντη (νύκτα) των πλαγιών και των κοιλάδων). Η πρόβλεψη της θέσης της πυρκαγιάς κατά το χρόνο που θα βελτιωθούν οι συνθήκες και ο σχεδιασμός αποτελεσματικής αντιμετώπισης υπό αυτές τις συνθήκες αποτελεί την καλύτερη τακτική. Αυτό απαιτεί: α. Έγκαιρη αναγνώριση και επιλογή θέσης αντιμετώπισης (χαμηλή ή αραιή βλάστηση, αντιπυρική ζώνη, δρόμοι). β. Συγκέντρωση και προετοιμασία των κατάλληλων επίγειων και εναέριων δυνάμεων. γ. Σχεδιασμό του τρόπου αντιμετώπισης, ενημέρωση των εμπλεκομένων και καλό συντονισμό (σχήμα 2). Στο σχεδιασμό του τρόπου αντιμετώπισης του μετώπου περιλαμβάνεται και η σημαντική απόφαση της χρήσης του αντίπυρος. Η λύση αυτή είναι συχνά η μόνη επιλογή που δίνει πιθανότητες για αναχαίτιση του μετώπου. Προϋπόθεση βέβαια αποτελεί η καλή γνώση της τεχνικής του αντίπυρος και η ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου και πειθαρχημένου προσωπικού. Στην αντιμετώπιση πυρκαγιών στις οποίες παρατηρείται εκτεταμένη μετάδοση με κάφτρες σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν: α. Οι επινώτιοι πυροσβεστήρες (όχι γεωργικοί ψεκαστήρες) φερόμενοι από κατάλληλο προσωπικό καλής φυσικής κατάστασης. Με τη δυνατότητα άμεσης προσέγγισης-κατάσβεσης κάθε μικρής νέας εστίας που προσφέρουν μειώνουν την ανάγκη δημιουργίας εγκατάστασης σωλήνων ή μετακίνησης οχημάτων που είναι χρονοβόρες και δεν εξασφαλίζουν τη γρήγορη αντιμετώπιση απομακρυσμένων νέων εστιών σε δύσβατα σημεία. β. Οι επιβραδυντικές ουσίες μακράς διαρκείας (long-term fire retardants). Αυτές μπορούν να ψεκαστούν δίπλα σε αντιπυρικές ζώνες, από το έδαφος ή από τον αέρα, αρκετές ώρες πριν φθάσει το μέτωπο της πυρκαγιάς. Με την κάλυψη ενός πλάτους 50-100 m παράλληλα με τη ζώνη, από την αντίθετη πλευρά από εκείνη που πλησιάζει το μέτωπο, οι πιθανότητες να ανάψει στη ζώνη αυτή εστία από κάφτρες ουσιαστικά μηδενίζεται καθώς επίσης και η πιθανότητα να περάσει η πυρκαγιά στην άλλη πλευρά της ζώνης με ακτινοβολία. Η χρήση αυτή των επιβραδυντικών ουσιών μπορεί να είναι ιδιαίτερα θετική στην περίπτωση του αντίπυρος. γ. Τα εναέρια μέσα. Ιδιαίτερα θετικός είναι ο ρόλος των μέσων αυτών όταν μπορούν να ανεφοδιάζονται με νερό ή αφρό από μικρή απόσταση. Για το σκοπό αυτό ιδιαίτερα κατάλληλα είναι τα ελικόπτερα με πυροσβεστικό κάδο και τα αμφίβια αεροσκάφη. Όταν γίνεται αντιμετώπιση σε μια αντιπυρική ζώνη και ιδίως όταν εφαρμόζεται το αντίπυρ, τα μέσα αυτά πρέπει να πετούν στην περιοχή, σε ετοιμότητα και σε συνεχή επαφή με το έδαφος. Έτσι, μπορούν να ενημερώνουν για κάθε νέα εστία τις επίγειες δυνάμεις και μετά από συνεννόηση μαζί τους να επεμβαίνουν αμέσως για να την καταπνίξουν. 6. Συμπεράσματα Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η μετάδοση πυρκαγιών με κάφτρες αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δυνάμεις δασοπυρόσβεσης. Η επιπόλαιη αντιμετώπιση μιας τέτοιας πυρκαγιάς μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να οδηγήσει στη σπατάλη προσπαθειών του προσωπικού και στη χειρότερη να θέσει ζωές και οχήματα σε κίνδυνο εγκλωβισμού από τις φλόγες. Απαιτείται καλός σχεδιασμός που να αναγνωρίζει τα όρια του εφικτού αλλά και τις υπάρχουσες ευκαιρίες και οπωσδήποτε καλός συντονισμός με σωστή αξιοποίηση δυνάμεων για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της πυρκαγιάς στον συντομότερο δυνατό χρόνο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Albini, F. A. (1979). Spot fire distance from burning trees - a predictive model. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-56. 73 p. Albini, F. A. (1981). Spot fire distance from isolated sources - extensions of a predictive model. USDA For. Serv. Res. Note INT-309. 9 p. Albini, F. A. (1983). Potential spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Paper INT-309. 27 p. Anderson, H. E. 1969. Heat transfer and fire spread. USDA For. Serv. Res. Pap. INT-69. 20 p. Andrews, P. L. and Chase, C. H. (1989). BEHAVE: Fire behavior prediction and fuel modeling system - BURN subsystem, part 2. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-260. 93 p. Blackmarr, W. H. 1972. Moisture content influences ignitability of slash pine litter. Res. Note SE-173. 7 p. Brown, J. K. 1970. Ratios of surface area to volume for common fine fuels. For. Sci. 16 (1): 101-105. Brown, A. A., and K. P. Davis. 1973. Forest fire: control and use. 2nd edition. McGraw-Hill Inc., New York. 686 p. Chase, C. H. (1984). Spotting distance from wind-driven surface fires - extensions of equations for pocket calculators. USDA For. Serv. Res. Note INT-346. 21 p. Dorgelo, T. H. 1984. The Ash Wednesday fires of 1983 in South Eastern Αustralia. pp. 38-52. In proceedings of the 2nd International Scientific-Technical Symposium on "Progress in Fighting Fires and Catastrophes from the Air", March 1984, Bremen, Germany. Deutscher Gemeindeverlag - Verlag W. Kohlhammer. 268 p. Καϊλίδης, Δ. 1990. Δασικές πυρκαγιές. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. 510 σελ. Morris, G. A. (1987). A simple method for computing spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Note INT-374. 6 p. Rothermel, R. C. (1983). How to predict the spread rate and intensity of forest and range fires. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-143. 161 p.
Υπουργείο Γεωργίας
Γενική Γραμματεία Δασών
και Φυσικού Περιβάλλοντος
Η μετάδοση των δασικών πυρκαγιών με κάφτρες είναι χαρακτηριστικό φαινόμενο των μεγάλων πυρκαγιών και αποτελεί ένα μεγάλο κίνδυνο για τις δασοπυροσβεστικές δυνάμεις. Η εμφάνιση του φαινομένου προϋποθέτει:
α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόμενων τεμαχιδίων καύσιμης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάμεων για τη μεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δημιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.
Μετάδοση με κάφτρες είναι δυνατή σε αποστάσεις που υπερβαίνουν τα 10 χιλιόμετρα σε ακραίες περιπτώσεις. Η εμφάνιση και η έκταση του φαινομένου διαφέρει μεταξύ δασικών τύπων και επηρεάζεται από την ένταση της φωτιάς, τα χαρακτηριστικά των καφτρών, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και την τοπογραφία.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι ιδιαίτερα δύσκολη και κάτω από ακραίες συνθήκες ουσιαστικά αδύνατη. Προσπάθειες για αντιμετώπιση μιας τέτοιας πυρκαγιάς πρέπει να βασίζονται σε καλά σχεδιασμένη έμμεση προσβολή με σωστή αξιοποίηση μέσων όπως οι επινώτιοι πυροσβεστήρες, τα επιβραδυντικά υγρά μακράς διάρκειας και τα εναέρια μέσα σε ρόλο επιφυλακής και άμεσης επέμβασης στις νεοδημιουργούμενες εστίες.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Από τους τρεις βασικούς μηχανισμούς μετάδοσης της θερμότητας, επαγωγή θερμών αερίων, ακτινοβολία και επαφή, μόνο οι δύο πρώτοι παίζουν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των δασικών πυρκαγιών. Ο τρίτος δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα εξαιτίας της χαμηλής θερμοαγωγιμότητας των δασικών καυσίμων. Ένας τέταρτος όμως μηχανισμός, η μετάδοση με μικρά φλεγόμενα κομμάτια καύσιμης ύλης, τις λεγόμενες “κάφτρες”, αποτελεί ένα σημαντικό τρόπο μετάδοσης των πυρκαγιών που κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξή τους.
Μία νέα φωτιά που ανάβει από κάφτρα, μεταφραζόμενη από τον Αγγλικό όρο “spot fire“ σαν “σημειακή φωτιά”, ορίζεται σαν μία “φωτιά που ανάβει έξω από την περίμετρο της κύριας πυρκαγιάς από σπινθήρες ή αναμμένα τεμάχια καύσιμης ύλης που μεταφέρονται από τον αέρα ή που κατρακυλούν”. Οι σημειακές φωτιές είναι ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν οι δασοπυροσβέστες. Κάτω από συνθήκες που ευνοούν τον τρόπο αυτό μετάδοσης ακόμη και σχετικά αργά
κινούμενες πυρκαγιές είναι δυνατό να γίνουν επικίνδυνες και μάλιστα χωρίς προειδοποίηση καθώς μπορούν να υπερπηδήσουν και τις πλατύτερες αντιπυρικές ζώνες και να εγκλωβίσουν απλούς πολίτες και δασοπυροσβέστες. Η κατανόηση της λειτουργίας του μηχανισμού αυτού μετάδοσης της πυρκαγιάς μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη της πιθανότητας για εμφάνιση του φαινομένου και των διαστάσεών του, συμβάλλοντας έτσι στο να γίνει η δασοπυρόσβεση αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη.
2. Ανάλυση του μηχανισμού μετάδοσης πυρκαγιάς με κάφτρες
Η μετάδοση πυρκαγιάς με κάφτρες είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο φαινόμενο που η εμφάνιση και η έκτασή του εξαρτάται από την ύπαρξη τριών παραγόντων (Rothermel 1983):
α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόμενων τεμαχιδίων καύσιμης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάμεων για τη μεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δημιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.
2.1. Ύπαρξη κατάλληλων καφτρών
Σε κάθε δασική πυρκαγιά υπάρχουν χιλιάδες μικρά τεμαχίδια καύσιμης ύλης που μπορούν σε κάποιο βαθμό να λειτουργήσουν σαν κάφτρες. Αρχικά, οι σπίθες μπορούν να παίξουν αυτό τον ρόλο αλλά προφανώς μόνο για μικρές αποστάσεις καθώς έχουν μικρή “διάρκεια ζωής”. Για μετάδοση πυρκαγιάς σε μεγάλες αποστάσεις οι κάφτρες πρέπει να έχουν κατάλληλα χαρακτηριστικά. Για να είναι ένα τεμαχίδιο καύσιμης ύλης κατάλληλο για να λειτουργήσει σαν κάφτρα πρέπει να είναι εύκολο να αποκολληθεί από την υπόλοιπη καύσιμη ύλη και να ανυψωθεί με τη δύναμη της επαγωγικής στήλης που δημιουργεί η πυρκαγιά. Αυτό εξαρτάται από τη θέση του στο χώρο (απόσταση από το έδαφος, ύπαρξη καιγόμενης ύλης κάτω από αυτό), τον τρόπο προσκόλλησής του στην υπόλοιπη δασική ύλη μεγάλων διαστάσεων (όσο ευκολότερη η αποκόλληση τόσο μεγαλύτερος ο αριθμός από κάφτρες), αλλά και τα αεροδυναμικά του χαρακτηριστικά (υψηλός αεροδυναμικός συντελεστής). Ακόμη, το τεμαχίδιο πρέπει να είναι εύφλεκτο και αρκετά μεγάλο για να καίει για αρκετή ώρα ώστε να φθάσει αναμμένο στο έδαφος, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι ελαφρύ (χαμηλό ειδικό βάρος) για να μεταφερθεί μακριά από τον άνεμο μόλις βγει από την άμεση άνωση της επαγωγικής στήλης της πυρκαγιάς.
Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η πιθανότητα μετάδοσης με κάφτρες σε μεγάλες αποστάσεις διαφέρει ανάλογα με το δασικό τύπο εξαρτώμενη από την ευκολία δημιουργίας καφτρών και τα χαρακτηριστικά αυτών. Παραδείγματος χάρη, ο φλοιός ορισμένων ειδών ευκαλύπτου (Eucalyptus sp.) δημιουργεί ιδανικές κάφτρες: ευρίσκεται υψηλότερα από την παρεδάφια βλάστηση και νεκρή καύσιμη ύλη, ανάβει με ετοιμότητα, αποκολλάται εύκολα σε μεγάλα τμήματα που καίνε για πολλή ώρα, έχει χαμηλό ειδικό βάρος και παρουσιάζει αρκετά μεγάλη αντίσταση στον άνεμο
(έχει υψηλό αεροδυναμικό συντελεστή). Στις περίφημες μεγάλες πυρκαγιές της 16ης Φεβρουαρίου του 1983 στην Αυστραλία (Ash Wednesday fires) στις οποίες χάθηκαν εβδομήντα πέντε άτομα, εκατοντάδες χιλιάδες ζώα και καταστράφηκαν 2539 κατοικίες, παρατηρήθηκε μετάδοση με κάφτρες σε αποστάσεις μέχρι 10 χλμ. κάνοντας ουσιαστικά αδύνατη τη δασοπυρόσβεση όσο επικρατούσαν οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκάλεσαν τη θεομηνία (Dorgelo 1984).
Άλλη σημαντική πηγή καφτρών είναι τα νεκρά ιστάμενα δέντρα. Ο φλοιός αυτών των δένδρων είναι ξερός και αποκολλάται εύκολα. Επίσης τμήματα του κορμού (κορυφή, κλαδιά) σε προχωρημένη σήψη είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και έχουν χαμηλό ειδικό βάρος. Όλα αυτά γίνονται ιδανικές κάφτρες που μπορούν να μεταδώσουν την πυρκαγιά σε μεγάλες αποστάσεις ενώ παράλληλα όταν το ιστάμενο δένδρο ανάψει παράγει μεγάλο αριθμό από σπίθες που εύκολα δημιουργούν νέες εστίες σε μικρή απόσταση (Brown and Davis 1973).
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πυρκαγιές που καίνε στον υπόροφο σπάνια προκαλούν μετάδοση με κάφτρες σε σημαντική απόσταση. Ο ανώροφος αποτελεί εμπόδιο που σταματάει τις κάφτρες αλλά και δυσκολεύει τη δημιουργία ισχυρής επαγωγικής στήλης (Andrews and Chase 1989)
2.2. Απόσταση μεταφοράς καφτρών
Η μετάδοση της πυρκαγιάς με κάφτρες γίνεται σε απόσταση από το μέτωπο που ποικίλλει από μερικά μέτρα μέχρι αρκετά χιλιόμετρα και περιγράφεται αντίστοιχα σαν μετάδοση μικρής (μερικές δεκάδες μέτρα) ή μεγάλης (εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέτρα) εμβέλειας. Η πιο σημαντική διαφορά μεταξύ τους, εκτός από την ίδια την απόσταση μετάδοσης, είναι το εάν οι κάφτρες σηκώνονται υψηλά από την επαγωγική στήλη και μεταφέρονται σε σημεία πέρα από εκεί όπου θα βρίσκεται το μέτωπο της κυρίως πυρκαγιάς σε μερικά λεπτά. Η μετάδοση μικρής εμβέλειας γενικά δημιουργεί πολύ λιγότερα προβλήματα από ότι η μετάδοση σε μεγάλη απόσταση.
Η τροχιά που ακολουθεί μία κάφτρα και κατά συνέπεια η τελική απόσταση μετάδοσης εξαρτάται από πολλούς αλληλοεπηρεαζόμενους παράγοντες σημαντικότεροι των οποίων είναι:
α. Η ένταση της φλόγας του μετώπου (kW/m). Όσο μεγαλύτερη αυτή τόσο μεγαλύτερο το αρχικό ύψος στο οποίο μπορούν να μεταφερθούν οι κάφτρες. Για το δασοπυροσβέστη το μέσο μήκος συνεχούς φλόγας αποτελεί την καλύτερη ένδειξη αυτής της έντασης.
β. Η ένταση, η φορά και τα χαρακτηριστικά του πεδίου του ανέμου. Όσο ισχυρότερος ο άνεμος τόσο μεγαλύτερη η απόσταση μεταφοράς για το ίδιο αρχικό ύψος.
γ. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας (αεροδυναμικός συντελεστής, μέγεθος, βάρος). Ο συνδυασμός τους επηρεάζει τόσο το μέγιστο αρχικό ύψος όσο και το ρυθμό πτώσης καθώς μεταφέρεται από τον άνεμο.
δ. Το ανάγλυφο. Ανάλογα με το πόσο απότομο είναι και σε συνάρτηση με τη θέση στην πλαγιά από όπου προέρχεται η κάφτρα (βάση πλαγιάς, μέση, κορυφή), επηρεάζει σημαντικά την τελική τροχιά της.
2.3. Η πιθανότητα δημιουργίας νέων εστιών
Για να δημιουργηθεί μια νέα εστία στο σημείο όπου προσγειώνεται μία κάφτρα απαιτείται προφανώς να υπάρχει εκεί συνεχής νεκρή εύφλεκτη καύσιμη ύλη λεπτών διαστάσεων (ξερά χόρτα, βελόνες). Η αποτελεσματική όμως μεταφορά θερμότητας δεν είναι πάντα εξασφαλισμένη καθώς αυτό εξαρτάται από τον τρόπο και το ακριβές σημείο στο οποίο εναποτίθεται η κάφτρα. Η πιθανότητα Π(Ε) έναρξης καινούριας εστίας στο σημείο αυτό κυμαίνεται πάρα πολύ εξαρτώμενη από τους εξής παράγοντες:
α. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας ως πηγής θερμότητας. Εδώ περιλαμβά-νεται το μέγεθος της κάφτρας, από το οποίο εξαρτάται η διάρκεια καύσης αλλά και η ένταση της εκλυόμενης θερμότητας (σχήμα 1). Ο άνεμος μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της έκλυσης θερμότητας όπως συμβαίνει στην περίπτωση των αναμμένων τσιγάρων.
β. Την ευκολία έναυσης της καύσιμης ύλης. Η ζωντανή καύσιμη ύλη αλλά και η νεκρή καύσιμη ύλη μεγάλων διαστάσεων κατά κανόνα αναφλέγονται πολύ δύσκολα. Εξαίρεση αποτελούν οι νεκροί κατακείμενοι κορμοί που είναι σε κατάσταση προχωρημένης σήψης. Για τη νεκρή λεπτή καύσιμη ύλη (< t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). t =" -----------"> 500-800 m) η αντιμετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιμης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάμεων μπροστά από το κινούμενο μέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσματική. Ο εγκλωβισμός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και με την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωμένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής. Οι δυνάμεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασμένα τοποθετούνται πάνω σε δρόμους μπροστά από το μέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερμά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει μεταδοθεί πίσω τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιμετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να μειωθεί η καιγόμενη έκταση και να αποφευχθεί η μετατροπή τους σε νέα μέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέμου. Παράλληλα, σε αναμονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιμης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς με επαρκείς δυνάμεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια απομάκρυνσης των πολιτών γιατί μη γνωρίζοντας τον κίνδυνο μπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
Τα παραπάνω συνήθως συμβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέμου >50 χλμ/ώρα για τη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης <6-7%). Οι συνθήκες αυτές συνήθως επικρατούν για μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. Παραδείγματος χάρη, το μελτέμι κατά κανόνα μειώνεται σε ένταση κατά τις νυκτερινές ώρες ενώ η υγρασία της καύσιμης ύλης σταδιακά αυξάνεται με την αύξηση της σχετικής υγρασίας του αέρα αργά το απόγευμα και φθάνει το μέγιστο κατά τα ξημερώματα. Είναι επίσης προβλέψιμες άλλες αλλαγές του ανέμου (θαλάσσια και απόγειος αύρα, άνεμοι προς τα ανάντη (ημέρα) ή τα κατάντη (νύκτα) των πλαγιών και των κοιλάδων). Η πρόβλεψη της θέσης της πυρκαγιάς κατά το χρόνο που θα βελτιωθούν οι συνθήκες και ο σχεδιασμός αποτελεσματικής αντιμετώπισης υπό αυτές τις συνθήκες αποτελεί την καλύτερη τακτική. Αυτό απαιτεί: α. Έγκαιρη αναγνώριση και επιλογή θέσης αντιμετώπισης (χαμηλή ή αραιή βλάστηση, αντιπυρική ζώνη, δρόμοι). β. Συγκέντρωση και προετοιμασία των κατάλληλων επίγειων και εναέριων δυνάμεων. γ. Σχεδιασμό του τρόπου αντιμετώπισης, ενημέρωση των εμπλεκομένων και καλό συντονισμό (σχήμα 2). Στο σχεδιασμό του τρόπου αντιμετώπισης του μετώπου περιλαμβάνεται και η σημαντική απόφαση της χρήσης του αντίπυρος. Η λύση αυτή είναι συχνά η μόνη επιλογή που δίνει πιθανότητες για αναχαίτιση του μετώπου. Προϋπόθεση βέβαια αποτελεί η καλή γνώση της τεχνικής του αντίπυρος και η ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου και πειθαρχημένου προσωπικού. Στην αντιμετώπιση πυρκαγιών στις οποίες παρατηρείται εκτεταμένη μετάδοση με κάφτρες σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν: α. Οι επινώτιοι πυροσβεστήρες (όχι γεωργικοί ψεκαστήρες) φερόμενοι από κατάλληλο προσωπικό καλής φυσικής κατάστασης. Με τη δυνατότητα άμεσης προσέγγισης-κατάσβεσης κάθε μικρής νέας εστίας που προσφέρουν μειώνουν την ανάγκη δημιουργίας εγκατάστασης σωλήνων ή μετακίνησης οχημάτων που είναι χρονοβόρες και δεν εξασφαλίζουν τη γρήγορη αντιμετώπιση απομακρυσμένων νέων εστιών σε δύσβατα σημεία. β. Οι επιβραδυντικές ουσίες μακράς διαρκείας (long-term fire retardants). Αυτές μπορούν να ψεκαστούν δίπλα σε αντιπυρικές ζώνες, από το έδαφος ή από τον αέρα, αρκετές ώρες πριν φθάσει το μέτωπο της πυρκαγιάς. Με την κάλυψη ενός πλάτους 50-100 m παράλληλα με τη ζώνη, από την αντίθετη πλευρά από εκείνη που πλησιάζει το μέτωπο, οι πιθανότητες να ανάψει στη ζώνη αυτή εστία από κάφτρες ουσιαστικά μηδενίζεται καθώς επίσης και η πιθανότητα να περάσει η πυρκαγιά στην άλλη πλευρά της ζώνης με ακτινοβολία. Η χρήση αυτή των επιβραδυντικών ουσιών μπορεί να είναι ιδιαίτερα θετική στην περίπτωση του αντίπυρος. γ. Τα εναέρια μέσα. Ιδιαίτερα θετικός είναι ο ρόλος των μέσων αυτών όταν μπορούν να ανεφοδιάζονται με νερό ή αφρό από μικρή απόσταση. Για το σκοπό αυτό ιδιαίτερα κατάλληλα είναι τα ελικόπτερα με πυροσβεστικό κάδο και τα αμφίβια αεροσκάφη. Όταν γίνεται αντιμετώπιση σε μια αντιπυρική ζώνη και ιδίως όταν εφαρμόζεται το αντίπυρ, τα μέσα αυτά πρέπει να πετούν στην περιοχή, σε ετοιμότητα και σε συνεχή επαφή με το έδαφος. Έτσι, μπορούν να ενημερώνουν για κάθε νέα εστία τις επίγειες δυνάμεις και μετά από συνεννόηση μαζί τους να επεμβαίνουν αμέσως για να την καταπνίξουν. 6. Συμπεράσματα Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η μετάδοση πυρκαγιών με κάφτρες αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δυνάμεις δασοπυρόσβεσης. Η επιπόλαιη αντιμετώπιση μιας τέτοιας πυρκαγιάς μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να οδηγήσει στη σπατάλη προσπαθειών του προσωπικού και στη χειρότερη να θέσει ζωές και οχήματα σε κίνδυνο εγκλωβισμού από τις φλόγες. Απαιτείται καλός σχεδιασμός που να αναγνωρίζει τα όρια του εφικτού αλλά και τις υπάρχουσες ευκαιρίες και οπωσδήποτε καλός συντονισμός με σωστή αξιοποίηση δυνάμεων για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της πυρκαγιάς στον συντομότερο δυνατό χρόνο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Albini, F. A. (1979). Spot fire distance from burning trees - a predictive model. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-56. 73 p. Albini, F. A. (1981). Spot fire distance from isolated sources - extensions of a predictive model. USDA For. Serv. Res. Note INT-309. 9 p. Albini, F. A. (1983). Potential spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Paper INT-309. 27 p. Anderson, H. E. 1969. Heat transfer and fire spread. USDA For. Serv. Res. Pap. INT-69. 20 p. Andrews, P. L. and Chase, C. H. (1989). BEHAVE: Fire behavior prediction and fuel modeling system - BURN subsystem, part 2. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-260. 93 p. Blackmarr, W. H. 1972. Moisture content influences ignitability of slash pine litter. Res. Note SE-173. 7 p. Brown, J. K. 1970. Ratios of surface area to volume for common fine fuels. For. Sci. 16 (1): 101-105. Brown, A. A., and K. P. Davis. 1973. Forest fire: control and use. 2nd edition. McGraw-Hill Inc., New York. 686 p. Chase, C. H. (1984). Spotting distance from wind-driven surface fires - extensions of equations for pocket calculators. USDA For. Serv. Res. Note INT-346. 21 p. Dorgelo, T. H. 1984. The Ash Wednesday fires of 1983 in South Eastern Αustralia. pp. 38-52. In proceedings of the 2nd International Scientific-Technical Symposium on "Progress in Fighting Fires and Catastrophes from the Air", March 1984, Bremen, Germany. Deutscher Gemeindeverlag - Verlag W. Kohlhammer. 268 p. Καϊλίδης, Δ. 1990. Δασικές πυρκαγιές. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. 510 σελ. Morris, G. A. (1987). A simple method for computing spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Note INT-374. 6 p. Rothermel, R. C. (1983). How to predict the spread rate and intensity of forest and range fires. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-143. 161 p.
Σάββατο 25 Αυγούστου 2007
O ηθικός εμπρησμός
Ο ηθικός εμπρησμός, δηλαδή η απαξίωση της αξίας του δάσους πριν ακόμη καεί, είναι η κύρια αιτία των
πυρκαγιών. Αν ίσχυε λ.χ η αναθεώρηση του άρθρου 24, το 50% της Πάρνηθας, του Σέιχ Σου ή του Πηλίου θα είχε κτιστεί. Και τούτο γιατί η πρόταση της αναθεώρησης προέβλεπε τη δυνατότητα χρήσης των δασικών περιοχών για πολεοδομικούς και οικιστικούς σκοπούς. Όπου δηλαδή οι καμένες εκτάσεις αγγίζουν περιαστικές περιοχές, η αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος θα τους έδινε τη δυνατότητα να εφαρμόσουν την πολεοδομική τους επέκταση. (. η χρήση δασικών εκτάσεων επιτρέπεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος και για χωροταξικούς και πολεοδομικούς σχεδιασμούς.) Πέρα από αυτό θα έπρεπε να υπάρξει πλήρης απαγόρευση οικοδόμησης εκτός σχεδίου, έως ότου προχωρήσει η σύνταξη του δασολογίου και γενικότερα του κτηματολογίου, ώστε στα πλαίσια ενός γενικού χωροταξικού σχεδιασμού να καθοριστούν οι χρήσεις γης. Οι δασικοί χάρτες να λαμβάνουν τα δεδομένα των αεροφωτογραφιών του 1945 και όχι βέβαια του 1975 όταν τέθηκε σε ισχύ το ισχύον Σύνταγμα. Όσο κι αν είναι αντιδημοφιλές, να διαλυθούν οι λεγόμενοι «οικοδομικοί συνεταιρισμοί» που διεκδικούν χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης.Ακόμη είναι απολύτως ρεαλιστική δημιουργία ανεξάρτητου Υπουργείου Περιβάλλοντος, πράγμα που συμβαίνει και στις άλλες χώρες της Ε.Ε.Ακόμη είναι εξαιρετικά λειτουργική η πρόταση για την ενοποίηση σε ΕΝΑ οργανισμό όλων των λειτουργιών που σχετίζονται με την πρόληψη, την καταστολή και την αποκατάσταση των ζημιών στα δάση, όπου θα έχουν ουσιαστικό ρόλο και συντονισμό μεταξύ τους η δασική και η πυροσβεστική υπηρεσία.
Και μην ξεχνάμε πως δεν θρηνούμε μόνο τα καμένα δέντρα, αλλά και τους καμένους ανθρώπους. Γιατί και οι άνθρωποι είναι φύση. Μια φύση που η υπόλοιπη φύση, η ανθρωπογενής δεν σεβάστηκε. Και όχι όλη γενικώς και αδιακρίτως, αλλά εκείνη η ανθρωπογενής φύση με τη συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη και ιδεολογία της οικονομίας της αγοράς, που αντιμετωπίζει όχι μόνο τα δάση, αλλά και τους ανθρώπους, ως σφάγια στον μινώταυρο της ανελέητης κερδοφορίας του κεφαλαίου.
του Τάσου Κουράκη
πυρκαγιών. Αν ίσχυε λ.χ η αναθεώρηση του άρθρου 24, το 50% της Πάρνηθας, του Σέιχ Σου ή του Πηλίου θα είχε κτιστεί. Και τούτο γιατί η πρόταση της αναθεώρησης προέβλεπε τη δυνατότητα χρήσης των δασικών περιοχών για πολεοδομικούς και οικιστικούς σκοπούς. Όπου δηλαδή οι καμένες εκτάσεις αγγίζουν περιαστικές περιοχές, η αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος θα τους έδινε τη δυνατότητα να εφαρμόσουν την πολεοδομική τους επέκταση. (. η χρήση δασικών εκτάσεων επιτρέπεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος και για χωροταξικούς και πολεοδομικούς σχεδιασμούς.) Πέρα από αυτό θα έπρεπε να υπάρξει πλήρης απαγόρευση οικοδόμησης εκτός σχεδίου, έως ότου προχωρήσει η σύνταξη του δασολογίου και γενικότερα του κτηματολογίου, ώστε στα πλαίσια ενός γενικού χωροταξικού σχεδιασμού να καθοριστούν οι χρήσεις γης. Οι δασικοί χάρτες να λαμβάνουν τα δεδομένα των αεροφωτογραφιών του 1945 και όχι βέβαια του 1975 όταν τέθηκε σε ισχύ το ισχύον Σύνταγμα. Όσο κι αν είναι αντιδημοφιλές, να διαλυθούν οι λεγόμενοι «οικοδομικοί συνεταιρισμοί» που διεκδικούν χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης.Ακόμη είναι απολύτως ρεαλιστική δημιουργία ανεξάρτητου Υπουργείου Περιβάλλοντος, πράγμα που συμβαίνει και στις άλλες χώρες της Ε.Ε.Ακόμη είναι εξαιρετικά λειτουργική η πρόταση για την ενοποίηση σε ΕΝΑ οργανισμό όλων των λειτουργιών που σχετίζονται με την πρόληψη, την καταστολή και την αποκατάσταση των ζημιών στα δάση, όπου θα έχουν ουσιαστικό ρόλο και συντονισμό μεταξύ τους η δασική και η πυροσβεστική υπηρεσία.
Και μην ξεχνάμε πως δεν θρηνούμε μόνο τα καμένα δέντρα, αλλά και τους καμένους ανθρώπους. Γιατί και οι άνθρωποι είναι φύση. Μια φύση που η υπόλοιπη φύση, η ανθρωπογενής δεν σεβάστηκε. Και όχι όλη γενικώς και αδιακρίτως, αλλά εκείνη η ανθρωπογενής φύση με τη συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη και ιδεολογία της οικονομίας της αγοράς, που αντιμετωπίζει όχι μόνο τα δάση, αλλά και τους ανθρώπους, ως σφάγια στον μινώταυρο της ανελέητης κερδοφορίας του κεφαλαίου.
του Τάσου Κουράκη
Κρατύλος περι ονομάτων
Σε αυτό το κείμενο του Πλάτωνα μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη σκέψη του Σωκράτη πάνω στο θέμα πως δημιουργήθηκαν τα ονόματα που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή και εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε και σήμερα στην ελληνική γλώσσα.
Διακρίνουμε το πνεύμα του που συνεχώς κινείται και εξερευνά με μεγάλη ευκολία και κατανόηση, προς όλες τις κατευθύνσεις. Άλλες φορές ψηλώνει πολύ και φτάνει το θεϊκό, άλλες γίνεται πιο απλοϊκό, όπως ακριβώς οι λέξεις δημιουργήθηκαν άλλες από σοφές και άλλες από πιο απλοϊκές διάνοιες. Ίσως σε αυτό το κείμενο να μπορούμε να διακρίνουμε καθαρότερα τι ακριβώς είναι αυτό που ο Σωκράτης λέει στην "Απολογία" του: "η σοφία μου είναι ανθρώπινη" σε αντίθεση με τους σοφιστές που "είναι σοφοί με μια σοφία ανώτερη από την ανθρώπινη".
Επίσης πολύ σημαντική παρατήρηση είναι ότι την λέξη "κακό" την θεωρεί βαρβαρικής προέλευσης... Για την ελληνική φιλοσοφία υπήρχε η "εμπόδιση της κίνησης", της "ροής", αυτού δηλαδή που είναι η "θεϊκή περιπλάνηση" = θεία άλη = "αλήθεια".
Ονομασίες λέξεων
άναξ = βασιλιάς, κύριος
Έκτωρ = αυτός που κατέχει, κύριος οίος γαρ σφιν έρυτο πόλιν και τείχεα μακρά.= γιατί μόνος την πόλη έσωζε και τα μακρά τείχη. λιάδα Χ 507.
Αστυάναξ = άναξ αυτού το οποίο έσωζε ο πατέρας του, της πόλης. (Τα μόνα γράμματα που αναφέρονται με τα ονόματά τους είναι το Ε (ε+ψιλόν), Υ, Ο, Ω. Τα υπόλοιπα φωνήεντα και σύμφωνα τα περιβάλλουμε με άλλα γράμματα για να εκφράσουμε τα ονόματά τους. π.χ. Β (Β+η+τ+α). Ο ονοματοθέτης, μας λέει ο Σωκράτης, χρησιμοποιεί το γένος για να ονομάσει τον απόγονο..
Για τη λέξη "βασιλιάς" στην Ιλιάδα : Αστυάναξ = Έκτωρ = βασιλιάς, κατέχων. Πιθανόν να μην υπάρχει στα δυο ονόματα κανένα εξωτερικό χαρακτηριστικό όμοιο, ούτε και γράμμα, αλλά το νόημα παραμένει ίδιο.
Άλλο παράδειγμα : Αρχέπολις = εξουσιαστής, βασιλιάς, κατέχων. και πολλές άλλες ονομασίες αναφέρονται στο ίδιο πράγμα.
Ονόματα που υποδηλώνουν τη λέξη "στρατηγός":
Άγις, Πολέμαρχος, Ευπόλεμος "Ορέστης" = ορεινός, θηριώδης και άγρια φύση.
"Αγαμέμνων" = άνθρωπος με μεγάλη υπομονή και επιμονή, που χρησιμοποιεί αυτά του τα χαρίσματα για να φτάσει στον στόχο του (αγαστός κατά την επιμονήν).
"Ατρεύς" (Ο φόνος του Χρύσιππου και οι ωμότητες που διέπραξε σε βάρος του Θυέστη, όλα αυτά είναι βλαβερά και "ατηρά" προς την αρετή).(Ατειρές = σκληρό), ("ατηρόν = επιβλαβές), (άτρεστον = ατρόμητο).
"Πέλοψ" (Αυτός που βλέπει τα κοντινά του πράγματα, τις κοντινές του υποθέσεις μόνο, και αυτό το έκανε στην περίπτωση που ήθελε με κάθε τρόπο να παντρευτεί την Ιπποδάμεια) (πέλας = κοντά, + όψις).
"Τάνταλος" (Αυτός που του έτυχαν πολλές δυστυχίες, εξ αιτίας των οποίων και η πατρίδα του καταστράφηκε, και, όταν πέθανε, στον Άδη, μια πέτρα ταλαντευόταν πάνω από το κεφάλι του. (ταλάντατος = δυστυχέστατος).
"Ουρανός" (Αυτός που ορά τα άνω).
"Κρόνος" "Ρέα" (λέξεις που δείχνουν κίνηση). κόρος Κρόνου = Ζεύς κόρος = καθαρός (ακήρατος = αμόλυντος)
Δίας Ζευς (Αυτός εξ αιτίας του οποίου έχουν ζωή όλα τα όντα, ο αίτιος του Ζην Ζηνί (δοτική του Ζευς) [Για να φανερωθεί η έννοια του ονόματος του θεού αυτού πρέπει να χρησιμοποιούνται μαζί και οι δύο τύποι: Δίας +Ζευς].
"Θεός" : Λέξη που προέρχεται από το "θειν" = τρέχω (ταχεία κίνηση). Ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα, οι πρώτοι δηλαδή "θεοί" έτρεχαν στον ουρανό.
"Δαίμονες" : Δαήμονες (= σοφοί). [Υπήρχε ο μύθος ότι όποιος σοφός και συνετός άνθρωπος (αυτοί ανήκαν κατά τον Ησίοδο στο χρυσό γένος των ανθρώπων) πέθαινε, αποκτούσε μεγάλες τιμές και δύναμη και γινόταν "δαήμονας" = δαίμονας. Αυτάρ επειδή τούτο γένος κατά μοίρ' εκάλυψεν, οι μεν δαίμονες αγνοί υποχθόνιοι καλέονται εσθλοί, αλεξίκακοι, φύλακες θνητών ανθρώπων. (Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 121-123) Μόλις το γένος τούτο χωρίστηκε σε μέρη οι δαίμονες αγνοί και γήινοι ονομάζονται, λαμπροί, προστάτες από το κακό, φύλακες των ανθρώπων.
"Ήρως" : (Αυτοί που γεννήθηκαν από έρωτα. Οι ήρωες είναι ημίθεοι. Γεννήθηκαν από τον έρωτα θνητού με θεά ή θεού με θνητή). [Στην αρχαία αττική διάλεκτο το η ήταν ε].
"Άνθρωπος" : (Φράση που έγινε όνομα. = Αυτός που "αναθρεί α όπωπε" = αυτός που κοιτάζει προς τα πάνω, σκέφτεται, στοχάζεται για ό,τι "όπωπε" = έχει δει. Αυτός που στοχάζεται αυτά που βλέπει, που εξετάζει (ερευνά) όσα βλέπει).
"Ψυχή" : (Κατά τον Αναξαγόρα, ο νους και η ψυχή είναι τα στοιχεία που κινούν και συγκρατούν την φύση κάθε σώματος. Επομένως : "Ψυχή" = εκείνο που "φύσιν οχεί και έχει" (Αυτό που κινεί και συγκρατεί την φύση) = φυσέχη = φ(υ)σέχη = ψυχή.
"Σώμα" : (= Σήμα (τάφος) της ψυχής). Κατά τους Ορφικούς : "Σώμα" = σώσιμο της ψυχής, το μέρος που βρίσκεται μέχρι να εκτίσει την ποινή της. Για τα ονόματα των θεών αξίζει να παρακολουθήσουμε τον διάλογο.
"Εστία" :
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ν' αρχίσουμε με την Εστία, όπως συνηθίζεται;
ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ: Είναι δίκαιο.
ΣΩ.: Τι θα λέγαμε ότι είχε κατά νου αυτός που ονόμασε Εστία τη θεά;
ΕΡΜ.: Μα τον Δία, ούτε αυτό νομίζω πως είναι εύκολο.
ΣΩ.: Είναι πιθανόν, καλέ μου Ερμογένη, αυτοί που πρώτοι όρισαν τα ονόματα να μην ήταν κάποιοι τυχαίοι αλλά μελετητές των ουρανίων σωμάτων και αναλυτικοί.
ΕΡΜ.: Και τι;
ΣΩ.: Μου φαίνεται ότι τα ονόματα των θεών τέθηκαν από κάτι τέτοιους ανθρώπους, και, αν εξετάσει κάποιος τα ξενικά ονόματα, εξίσου ανακαλύπτει αυτό που το κάθε όνομα φανερώνει. Για παράδειγμα τη λέξη που εμείς λέμε "ουσία", κάποιοι άλλοι ονομάζουν "εσσία" και κάποιοι άλλοι "ωσία". Κατ' αρχάς λοιπόν, σύμφωνα με το όνομα "εσσία" που είναι η ουσία των πραγμάτων, εύλογα ονομάζεται "Εστία", επειδή κι εμείς λέμε γι' αυτό που μετέχει της ουσίας των πραγμάτων ότι "εστί" (είναι, υπάρχει). Κατά τούτο ορθά την ονομάζουμε "Εστία". Ακόμα και αν κάποιος συμπεράνει με βάση τις θυσίες, θα θεωρήσει πως έτσι σκέφτηκαν αυτοί που όρισαν το όνομα. Αφού άλλωστε πριν από όλους τους θεούς πρώτα στην Εστία θυσιάζουμε, φυσικό ήτα να ονομάσουν "Εστία" την ουσία των πάντων. Όσοι πάλι την ονομάζουν "ωσία" αυτοί μάλλον θεωρούν, ακολουθώντας τον Ηράκλειτο, ότι τα πάντα κινούνται και τίποτα δεν μένει ακίνητο. Η δε αιτία και η αρχή αυτού του φαινομένου είναι το "ωθούν" (αυτό που κινεί) και επομένως σωστά την ονόμασαν "ωσία".
"Ποσειδών" : (Παλιά ονομαζόταν Πολλειδών = Ο πολλά ειδών = αυτός που γνωρίζει πολλά).
"Άδης" = "Πλούτων" :
ΣΩ.: Ποιος δεσμός είναι για κάποιο ζώο ισχυρότερος ως προς το να παραμείνει σε κάποιο μέρος, η ανάγκη ή η επιθυμία;
ΕΡΜ.: Πολύ υπερέχει η επιθυμία.
ΣΩ.: Δεν πιστεύεις ότι πολλοί θα έφευγαν από τον Άδη, αν δεν τους έδενε με τον ισχυρότερο δεσμό;
ΕΡΜ.: Προφανώς.
ΣΩ.: Επομένως τους κρατάει δέσμιους, όπως φαίνεται, με κάποια επιθυμία, αν τους κρατάει με τον ισχυρότερο δεσμό, και όχι με κάποια ανάγκη.
ΕΡΜ.: Έτσι φαίνεται.
ΣΩ.: Οι επιθυμίες, πάλι, είναι πολλών ειδών;
ΕΡΜ.: Ναι.
ΣΩ.: Με τη μεγαλύτερη επιθυμία, λοιπόν, τους κρατάει δέσμιους, αν εννοεί να τους κρατάει με τον μεγαλύτερο δεσμό.
ΕΡΜ.: Ναι.
ΣΩ.: Υπάρχει μεγαλύτερη επιθυμία από το να πιστεύει κάποιος ότι, αφού συναναστραφεί κάποιον άλλον, θα γίνει καλύτερος;
ΕΡΜ.: Μα τον Δία, με κανένα τρόπο, Σωκράτη.
ΣΩ.: Γι' αυτά θα πούμε, Ερμογένη, ότι κανένας από τους εκεί δεν θέλησε να έλθει προς τα εδώ, ούτε οι ίδιες οι Σειρήνες, και ότι και αυτές και όλοι οι άλλοι μαγεύτηκαν από κείνον. Καθώς φαίνεται, τόσο ωραίους λόγους γνωρίζει και λέει ο Άδης και εξ αυτού είναι τέλειος σοφιστής και μεγάλος ευεργέτης όσων βρίσκονται κοντά του, ο οποίος άλλωστε και στους εδώ χαρίζει πολλά αγαθά. Τόσα πολλά είναι τα πλούτη του εκεί, ώστε από αυτό πήρε το όνομα "Πλούτων". Δεν θέλει να συντροφεύει ανθρώπους με σωματική υπόσταση, αλλά τότε μόνο θέλει να είναι μαζί τους, όταν η ψυχή είναι αποκαθαρμένη απ' όλα τα σωματικά κακά και επιθυμίες. Τότε τους δεσμεύει, και μόνο με την επιθυμία της αρετής. Επίσης το "Άιδης" κάθε άλλο παρά το "αιδές" (αόρατο) ορίζει, αλλά πολύ περισσότερο το "πάντα και καλά ειδέναι" (= γνώση όλων των καλών πραγμάτων).
"Δήμητρα" : (Αυτή που δίνει όπως η μητέρα).
"Ήρα" : (= ερατή = αξιαγάπητη. Επίσης και = αήρ = αέρας).
"Περσεφόνη" : (Φερσεφόνη = σοφή. Προέρχεται από το "Φερέπαφα" χάρη στη σοφία της και στην "επαφή" με το φερόμενο, με το κινούμενο, αυτό που πάντα βρίσκεται σε κίνηση).
"Απόλλων" :
ΣΩ.: Θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω τι νομίζω. Δεν υπάρχει άλλο όνομα το οποίο, ενώ είναι μόνο ένα να ένωσε τέσσερις ιδιότητες που έχει αυτός ο θεός, ώστε να τις περιέχει όλες και να δηλώνει κατά ορισμένο τρόπο τη μουσική, τη μαντική, την ιατρική και την τοξευτική.
ΕΡΜ.: Λέγε λοιπόν. Μου παρουσιάζεις άλλωστε όνομα παράδοξο.
ΣΩ.: Είναι όμως αρμονικό, καθώς και ο θεός είναι μουσικός. Κατ' αρχάς δηλαδή η κάθαρση και οι καθαρμοί που τελούνται σύμφωνα με την ιατρική και τη μαντική, και όσα γίνονται με ιατρικά φάρμακα και με μαντικά θειαφίσματα, και τα λουτρά σε ανάλογες περιστάσεις και τα ραντίσματα, όλα τούτα μια δυνατότητα έχουν, ν' αποδώσουν τον άνθρωπο καθαρό κατά το σώμα και κατά την ψυχή. Ή όχι;
ΕΡΜ.: Ασφαλώς.
ΣΩ.: Λοιπόν αυτός δεν είναι ο θεός που καθαρίζει και που λούζει και απαλλάσσει από τα κακά αυτά;
ΕΡΜ.: Βεβαίως.
ΣΩ.: Επειδή λοιπόν απαλλάσσει και καθαρίζει, θεωρούμενος γιατρός των τέτοιου είδους κακών, θα μπορούσε να ονομάζεται "Απολούων". Σύμφωνα με τη μαντική και την αλήθεια και το απλό (ενιαίο) αυτά άλλωστε ταυτίζονται - θα ήταν σωστό να ονομάζεται όπως τον ονομάζουν οι Θεσσαλοί. "Άπλουν" δηλαδή ονομάζουν τον θεό αυτόν οι Θεσσαλοί. Επειδή μάλιστα είναι ικανότατος στις βολές, "Αειβάλλων" είναι (ρίχνει συνεχώς τα βέλη του τόξου). Για τη μουσική, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι το άλφα μερικές φορές σημαίνει το "ομού". Έτσι και εδώ σημαίνει την "ομού πόλησιν" (κοινή περιστροφή) γύρω από τον ουρανό, που ονομάζεται "πόλοι" και στην αρμονία του άσματος, που ονομάζεται συμφωνία, γιατί όλα αυτά, όπως λένε οι ειδικοί στη μουσική και την αστρονομία, σύμφωνα με κάποια αρμονία "πολεί άμα πάντα" (περιστρέφονται όλα ταυτόχρονα). Αυτός ο θεός επιβλέπει την αρμονική κίνηση "ομοπολών" (κινώντας ταυτόχρονα) όλα, και τα θεϊκά και τα ανθρώπινα. Και "ομοπολών" = Απόλων. Όμως ο ονοματοθέτης για να μην δημιουργηθεί η κακή λέξη Απόλων (= από το ρήμα απόλλυμι = καταστρέφω, μετοχή μέλλοντα = απολών) πρόσθεσε και το δεύτερο λ και έτσι δημιουργήθηκε το "Απόλλων".
"Μούσες" : (Η μουσική ονομάσθηκε έτσι από το "μώσθαι" (=έρευνώ), και από την αναζήτηση και την αγάπη για τη γνώση).
"Λητώ" : (Λείο = μαλακό, ομαλό, + ήθος = χαρακτήρας. Επειδή είχε ήρεμο χαρακτήρα).
"Άρτεμης" : (Από τη λέξη "αρτεμές" = ακεραιότητα).
"Παλλάς" : (Επίθετο της θεάς Αθηνάς. Προέρχεται από τον χορό των όπλων, κατά τον οποίο σηκώνουμε το σώμα μας στον αέρα και "πάλλεται" (= σείεται).
"Αθηνά" : (Ο ποιητής παρουσιάζει την Αθηνά ως νου και διάνοια, γιατί γεννήθηκε από το κεφάλι του θεού Δία (=θεονόα ή θεονόη).
"Ήφαιστος" : (= φαέος ίστωρ = γνώστης του φωτός, "Φαίστος" με την προσθήκη του Η).
"Άρης" : (Προέρχεται από τη λέξη "άρρεν" και "ανδρεία").
"Ερμής" : (Σχετίζεται με τον λόγο αυτό το όνομα επειδή είναι "ερμηνέας" και αγγελιαφόρος και δόλιος στα λόγια και αγοραίος, και όλη του η δραστηριότητα έχει σχέση με τη δύναμη του λόγου. Ρήμα - ρίζα της λέξης το "είρω = μιλάω, είρη = αρχαία ονομασία του μέρους που γίνονταν οι συνελεύσεις).
"Ίρις" : (Προέρχεται από την ίδια ρίζα με τον "Ερμή". Ήταν κι αυτή θεά αγγελιαφόρος).
"Παν" : (Γιος του Ερμή. Ο λόγος του Ερμή είναι διφυής, σημαίνει το παν και το ανακυκλώνει και συνεχώς το περιστρέφει και αυτό έχει δυο όψεις, την αληθή και την ψευδή. Η αλήθεια του λόγου που βρίσκεται μαζί με τους θεούς στον ουρανό είναι λεία και θεϊκή, ενώ το ψέμα του βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους και είναι σκληρό και τραγικό, γιατί εδώ στην τραγική ζωή μας οι μύθοι και τα ψέματα πλεονάζουν. Σωστά λοιπόν, αυτός που φανερώνει το "παν" και ο "αεί πολών" (αυτός που συνεχώς μετακινεί) θα ήταν ο "Παν αιπόλος" ο αιγοβοσκός Παν, ο γιος του Ερμή, με τις δύο φύσεις, στην πάνω μεριά ομαλός και στην κάτω τραχύς και τραγόμορφος).
"Ήλιος" : (Δωρικό όνομα = Άλιος. Μπορεί να είναι από το ρήμα "αλίζειν = συγκεντρώνω, δηλαδή αυτός που συγκεντρώνει τους ανθρώπους στον ίδιο χώρο από τη στιγμή που ανατέλλει. Θα μπορούσε όμως να είναι και επειδή "αει ειλείν ιών" (συνεχώς κινείται περιστρεφόμενος) γύρω από τη γη. Επίσης επειδή χρωματίζει τα γεννήματα της γης καθώς περιστρέφεται. Το χρωματίζω και το "αιολώ" σημαίνουν το ίδιο πράγμα).
"Σελήνη" : (Από το "σέλας" = φως. Επειδή παίρνει το φως της από τον ήλιο έχει πάντα νέο και παλιό φως γύρω της. Οπότε ονομάσθηκε "Σεληναία" και κατόπιν Σελήνη).
"Αστραπή" : (Αυτό το φαινόμενο που "τα ώπα αναστρέφει" = κάνει τα μάτια να ανοιγοκλείνουν. "Αναστρωπή" και κατόπιν "αστραπή". "Μην" : (= Μήνας). [Κατά τον Σωκράτη σωστότερο θα ήταν να ονομάζεται "μείης" από το ρήμα "μειούσθαι" (ελαττώνομαι)]. Οι λέξεις "πυρ", "ύδωρ" και "κύων" προφέρονταν παρόμοια και από τους Φρύγες ώστε ο Σωκράτης υποθέτει ότι μάλλον από αυτούς προέρχονται.
"Αήρ" : (= Αυτός που τα πάντα αίρει = σηκώνει. Επίσης αυτός που "αείρει" (= κινείται συνεχώς).
"Γαία" : (= Αυτή που γεννάει. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί για αυτούς που γεννήθηκαν το ρήμα "γεγάασιν").
"Ώραι" : (Στην παλαιά αττική διάλεκτο ονομάζονταν ΗΟΡΑΙ, επειδή οριοθετούν τους χειμώνες, τα καλοκαίρια, τους ανέμους και τους καρπούς της γης. Επειδή λοιπόν "ορίζουν". Το Η + Ο = Ω).
"Ενιαυτός" : (= Αυτό που φέρνει στο φως όσα φυτρώνουν και δημιουργούνται, και που κατά τη διάρκειά του τα εξετάζει. Όμοια και το "έτος" προέρχεται από το ρήμα "ετάζω" = εξετάζω).
"Φρόνησις" : (= όνησις φοράς = ωφέλεια της κίνησης = αντίληψη της κίνησης).
"Γνώμη" : (Προέρχεται από το "γονής" (= γέννησης) "νώμησιν" (= παρατήρηση). Το ρήμα "νωμάν" = στοχάζομαι).
"Σύνεση" : (Από το ρήμα "συνιέναι" = συμπόρευση της ψυχής με την πραγματικότητα, κατανόηση των περιστάσεων).
"Αγαθό" : (= αγαστό (θαυμαστό) + θέω (τρέχω). Επομένως το "του θόου τω αγαστώ = το να τρέχεις μαζι με (να ακολουθείς) το αγαστό (το θαυμαστό, το θείο = "αγαθό").
"Δικαιοσύνη" : (= Δικαίου σύνεσις" = Η κατανόηση του δικαίου).
"Δίκαιον" : Ας παρακολουθήσουμε τα λόγια του Σωκράτη στον διάλογο με τον Ερμογένη.
ΣΩ.: Όσοι υποστηρίζουν την κίνηση του σύμπαντος, αντιλαμβάνονται το μεγαλύτερο μέρος του όχι διαφορετικό από κάτι κινούμενο. Υπάρχει κάτι που διατρέχει αυτό το σύμπαν, το οποίο είναι και η αιτία να δημιουργηθούν όσα δημιουργούνται. Τούτο είναι πολύ ταχύ και πολύ λεπτό. Δεν θα ήταν άλλωστε δυνατό να περάσει δια μέσου του σύμπαντος, αν δεν ήταν πολύ λεπτό, ώστε να μην ανακόπτεται, και πολύ ταχύ, ώστε η σχέση του με τα άλλα σώματα να τα κάνει να φαίνονται σταματημένα. Καθώς λοιπόν κηδεμονεύει όλα τα υπόλοιπα "διαϊόν" (περνώντας ανάμεσά τους), σωστά του αποδόθηκε το όνομα "δίκαιον", με πρόσθεση, για λόγους ευφωνικούς, της δύναμης του κάππα (κ). Μέχρι αυτό το σημείο από πολλούς εκφράζεται συμφωνία ότι αυτό είναι το δίκαιον. Από πλευράς μου, επειδή είμαι επίμονος ως προς αυτό, πληροφορήθηκα μυστικά όλα τα σχετικά, δηλαδή ότι αυτό είναι το δίκαιο και το αίτιό του - αίτιο είναι αυτό, εξαιτίας του οποίου συμβαίνει - και κάποιος είπε πως σωστό είναι εξαιτίας αυτών να το ονομάσουμε "Δία". Όσον αφορά την ουσία του "δικαίου" υπάρχουν πολλές γνώμες, άλλος λέει ότι είναι ο "ήλιος" άλλος το "πυρ" άλλος όπως ο Αναξαγορας ο "νους". Σε αυτό το σημείο βρίσκομαι σε αμηχανία πιο μεγάλη απ' ό,τι προτού προσπαθήσω να μάθω ποια είναι η ουσία του δικαίου. Αλλά φαίνεται πως στο αντικείμενο της έρευνάς μας έχει για τους λόγους αυτούς δοθεί η ονομασία αυτή.
"Αδικία" : (Αυτό που εμποδίζει το "δίκαιον").
"Τέχνη" : (Έξις του νου = κατοχή του μυαλού).
"Μηχανή" : (Προέρχεται από το "μήκος" = πολύ + "άνειν" = διανύω απόσταση. Επομένως η λέξη "μηχανή" = αυτό που διανύει μεγάλη απόσταση).
"Κακία" : (Προέρχεται από τις λέξεις "κακώς" + "ιόν" = αυτό που κινείται άσχημα).
"Δειλία" : (Το Δ φανερώνει δεσμό και η λέξη "λίαν" = πολύ. Επομένως "δειλία" = κάποιος πολύ δυνατός δεσμός της ψυχής).
"Αρετή" : (Από το "αεί ρέω" = ανεμπόδιστη, συνεχής ροή = αειρείτη = αρετή).
"Κακόν" : Παρακολουθούμε τον διάλογο...
ΕΡΜ.: Το "κακόν" όμως, με το οποίο πολλά εξήγησες λίγο πριν, τι θα μπορούσε να σημαίνει;
ΣΩ.: Λίγο περίεργο μου φαίνεται το όνομα και δύσκολο να το εξηγήσω. Θα δοκιμάσω όμως και σ' αυτό εκείνη τη μέθοδο.
ΕΡΜ.: Ποια;
ΣΩ.: Την παραδοχή πως και τούτο είναι βαρβαρικό.
"Αισχρόν" : (Από τις λέξεις "αεί ίσχοντι τον ρουν" = εκείνο που εμποδίζει συνεχώς τη ροή).
"Καλόν" : (Κατά τον Σωκράτη αυτή η λέξη είναι η επωνυμία της διάνοιας που έδωσε και δίνει ονόματα τα πράγματα, η διάνοια είτε θεϊκή είτε ανθρώπινη. Αυτό που καλεί (το καλούν) έργα ωραία.
"Συμφέρον" : (Αυτό που δηλώνει "άμα φοράν" = ταυτόχρονη κίνηση) της ψυχής με τα όντα. Όσα προέρχονται από αυτό ονομάζονται "συμφέροντα").
"Βλαβερόν" : (Αυτό που "βλάπτει τον ρουν" = καταστρέφει τη ροή, την κίνηση των πραγμάτων και επομένως του σύμπαντος).
"Ημέρα" : (Οι παλιότεροι έλεγαν την ημέρα = ιμέρα, ή εμέρα, γιατί, επειδή ερχόταν μετά το σκοτάδι, οι άνθρωποι την ποθούσαν. Επομένως η λέξη προέρχεται από το ίμερος = πόθος, λαχτάρα για το φως του ήλιου).
"Ίμερος" : (Από τις λέξεις "ιέμενος ρει και εφιέμενος" = όταν ρίχνεται ορμητικά και επιθυμεί κάποιος κάτι).
"Πόθος" : (Δηλώνει επιθυμία και έφεση κάποιου πράγματος που είναι μακριά, είναι απόν. Από τις λέξεις "άλλοθι που όντος και απόντος").
"Έρως" : (Αυτό που "εισρεί έξωθεν" = από έξω ρέει μέσα στην ψυχή. Έσρος = έρως).
"Ζυγός" : (Η λέξη έτσι δεν σημαίνει τίποτα. Προέρχεται όμως από το "δυογός" = δέσιμο "τοιν δυοίν" (των δύο) "ες την αγωγήν" (για το τράβηγμα). Αποτέλεσμα αυτών είναι η λέξη "ζυγός" (= δυο δεμένοι μαζί σύρουν).
"Αλήθεια" : (Από τις λέξεις "θεία άλη" = θεϊκή περιπλάνηση).
"Ψεύδος" : (Αυτό που μοιάζει να καθεύδει, να κοιμάται, που δεν ακολουθεί την ροή, την θεϊκή περιπλάνηση, την "αλήθεια").
Συγγραφέας Βασίλης Χλέτσος
Διακρίνουμε το πνεύμα του που συνεχώς κινείται και εξερευνά με μεγάλη ευκολία και κατανόηση, προς όλες τις κατευθύνσεις. Άλλες φορές ψηλώνει πολύ και φτάνει το θεϊκό, άλλες γίνεται πιο απλοϊκό, όπως ακριβώς οι λέξεις δημιουργήθηκαν άλλες από σοφές και άλλες από πιο απλοϊκές διάνοιες. Ίσως σε αυτό το κείμενο να μπορούμε να διακρίνουμε καθαρότερα τι ακριβώς είναι αυτό που ο Σωκράτης λέει στην "Απολογία" του: "η σοφία μου είναι ανθρώπινη" σε αντίθεση με τους σοφιστές που "είναι σοφοί με μια σοφία ανώτερη από την ανθρώπινη".
Επίσης πολύ σημαντική παρατήρηση είναι ότι την λέξη "κακό" την θεωρεί βαρβαρικής προέλευσης... Για την ελληνική φιλοσοφία υπήρχε η "εμπόδιση της κίνησης", της "ροής", αυτού δηλαδή που είναι η "θεϊκή περιπλάνηση" = θεία άλη = "αλήθεια".
Ονομασίες λέξεων
άναξ = βασιλιάς, κύριος
Έκτωρ = αυτός που κατέχει, κύριος οίος γαρ σφιν έρυτο πόλιν και τείχεα μακρά.= γιατί μόνος την πόλη έσωζε και τα μακρά τείχη. λιάδα Χ 507.
Αστυάναξ = άναξ αυτού το οποίο έσωζε ο πατέρας του, της πόλης. (Τα μόνα γράμματα που αναφέρονται με τα ονόματά τους είναι το Ε (ε+ψιλόν), Υ, Ο, Ω. Τα υπόλοιπα φωνήεντα και σύμφωνα τα περιβάλλουμε με άλλα γράμματα για να εκφράσουμε τα ονόματά τους. π.χ. Β (Β+η+τ+α). Ο ονοματοθέτης, μας λέει ο Σωκράτης, χρησιμοποιεί το γένος για να ονομάσει τον απόγονο..
Για τη λέξη "βασιλιάς" στην Ιλιάδα : Αστυάναξ = Έκτωρ = βασιλιάς, κατέχων. Πιθανόν να μην υπάρχει στα δυο ονόματα κανένα εξωτερικό χαρακτηριστικό όμοιο, ούτε και γράμμα, αλλά το νόημα παραμένει ίδιο.
Άλλο παράδειγμα : Αρχέπολις = εξουσιαστής, βασιλιάς, κατέχων. και πολλές άλλες ονομασίες αναφέρονται στο ίδιο πράγμα.
Ονόματα που υποδηλώνουν τη λέξη "στρατηγός":
Άγις, Πολέμαρχος, Ευπόλεμος "Ορέστης" = ορεινός, θηριώδης και άγρια φύση.
"Αγαμέμνων" = άνθρωπος με μεγάλη υπομονή και επιμονή, που χρησιμοποιεί αυτά του τα χαρίσματα για να φτάσει στον στόχο του (αγαστός κατά την επιμονήν).
"Ατρεύς" (Ο φόνος του Χρύσιππου και οι ωμότητες που διέπραξε σε βάρος του Θυέστη, όλα αυτά είναι βλαβερά και "ατηρά" προς την αρετή).(Ατειρές = σκληρό), ("ατηρόν = επιβλαβές), (άτρεστον = ατρόμητο).
"Πέλοψ" (Αυτός που βλέπει τα κοντινά του πράγματα, τις κοντινές του υποθέσεις μόνο, και αυτό το έκανε στην περίπτωση που ήθελε με κάθε τρόπο να παντρευτεί την Ιπποδάμεια) (πέλας = κοντά, + όψις).
"Τάνταλος" (Αυτός που του έτυχαν πολλές δυστυχίες, εξ αιτίας των οποίων και η πατρίδα του καταστράφηκε, και, όταν πέθανε, στον Άδη, μια πέτρα ταλαντευόταν πάνω από το κεφάλι του. (ταλάντατος = δυστυχέστατος).
"Ουρανός" (Αυτός που ορά τα άνω).
"Κρόνος" "Ρέα" (λέξεις που δείχνουν κίνηση). κόρος Κρόνου = Ζεύς κόρος = καθαρός (ακήρατος = αμόλυντος)
Δίας Ζευς (Αυτός εξ αιτίας του οποίου έχουν ζωή όλα τα όντα, ο αίτιος του Ζην Ζηνί (δοτική του Ζευς) [Για να φανερωθεί η έννοια του ονόματος του θεού αυτού πρέπει να χρησιμοποιούνται μαζί και οι δύο τύποι: Δίας +Ζευς].
"Θεός" : Λέξη που προέρχεται από το "θειν" = τρέχω (ταχεία κίνηση). Ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα, οι πρώτοι δηλαδή "θεοί" έτρεχαν στον ουρανό.
"Δαίμονες" : Δαήμονες (= σοφοί). [Υπήρχε ο μύθος ότι όποιος σοφός και συνετός άνθρωπος (αυτοί ανήκαν κατά τον Ησίοδο στο χρυσό γένος των ανθρώπων) πέθαινε, αποκτούσε μεγάλες τιμές και δύναμη και γινόταν "δαήμονας" = δαίμονας. Αυτάρ επειδή τούτο γένος κατά μοίρ' εκάλυψεν, οι μεν δαίμονες αγνοί υποχθόνιοι καλέονται εσθλοί, αλεξίκακοι, φύλακες θνητών ανθρώπων. (Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 121-123) Μόλις το γένος τούτο χωρίστηκε σε μέρη οι δαίμονες αγνοί και γήινοι ονομάζονται, λαμπροί, προστάτες από το κακό, φύλακες των ανθρώπων.
"Ήρως" : (Αυτοί που γεννήθηκαν από έρωτα. Οι ήρωες είναι ημίθεοι. Γεννήθηκαν από τον έρωτα θνητού με θεά ή θεού με θνητή). [Στην αρχαία αττική διάλεκτο το η ήταν ε].
"Άνθρωπος" : (Φράση που έγινε όνομα. = Αυτός που "αναθρεί α όπωπε" = αυτός που κοιτάζει προς τα πάνω, σκέφτεται, στοχάζεται για ό,τι "όπωπε" = έχει δει. Αυτός που στοχάζεται αυτά που βλέπει, που εξετάζει (ερευνά) όσα βλέπει).
"Ψυχή" : (Κατά τον Αναξαγόρα, ο νους και η ψυχή είναι τα στοιχεία που κινούν και συγκρατούν την φύση κάθε σώματος. Επομένως : "Ψυχή" = εκείνο που "φύσιν οχεί και έχει" (Αυτό που κινεί και συγκρατεί την φύση) = φυσέχη = φ(υ)σέχη = ψυχή.
"Σώμα" : (= Σήμα (τάφος) της ψυχής). Κατά τους Ορφικούς : "Σώμα" = σώσιμο της ψυχής, το μέρος που βρίσκεται μέχρι να εκτίσει την ποινή της. Για τα ονόματα των θεών αξίζει να παρακολουθήσουμε τον διάλογο.
"Εστία" :
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ν' αρχίσουμε με την Εστία, όπως συνηθίζεται;
ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ: Είναι δίκαιο.
ΣΩ.: Τι θα λέγαμε ότι είχε κατά νου αυτός που ονόμασε Εστία τη θεά;
ΕΡΜ.: Μα τον Δία, ούτε αυτό νομίζω πως είναι εύκολο.
ΣΩ.: Είναι πιθανόν, καλέ μου Ερμογένη, αυτοί που πρώτοι όρισαν τα ονόματα να μην ήταν κάποιοι τυχαίοι αλλά μελετητές των ουρανίων σωμάτων και αναλυτικοί.
ΕΡΜ.: Και τι;
ΣΩ.: Μου φαίνεται ότι τα ονόματα των θεών τέθηκαν από κάτι τέτοιους ανθρώπους, και, αν εξετάσει κάποιος τα ξενικά ονόματα, εξίσου ανακαλύπτει αυτό που το κάθε όνομα φανερώνει. Για παράδειγμα τη λέξη που εμείς λέμε "ουσία", κάποιοι άλλοι ονομάζουν "εσσία" και κάποιοι άλλοι "ωσία". Κατ' αρχάς λοιπόν, σύμφωνα με το όνομα "εσσία" που είναι η ουσία των πραγμάτων, εύλογα ονομάζεται "Εστία", επειδή κι εμείς λέμε γι' αυτό που μετέχει της ουσίας των πραγμάτων ότι "εστί" (είναι, υπάρχει). Κατά τούτο ορθά την ονομάζουμε "Εστία". Ακόμα και αν κάποιος συμπεράνει με βάση τις θυσίες, θα θεωρήσει πως έτσι σκέφτηκαν αυτοί που όρισαν το όνομα. Αφού άλλωστε πριν από όλους τους θεούς πρώτα στην Εστία θυσιάζουμε, φυσικό ήτα να ονομάσουν "Εστία" την ουσία των πάντων. Όσοι πάλι την ονομάζουν "ωσία" αυτοί μάλλον θεωρούν, ακολουθώντας τον Ηράκλειτο, ότι τα πάντα κινούνται και τίποτα δεν μένει ακίνητο. Η δε αιτία και η αρχή αυτού του φαινομένου είναι το "ωθούν" (αυτό που κινεί) και επομένως σωστά την ονόμασαν "ωσία".
"Ποσειδών" : (Παλιά ονομαζόταν Πολλειδών = Ο πολλά ειδών = αυτός που γνωρίζει πολλά).
"Άδης" = "Πλούτων" :
ΣΩ.: Ποιος δεσμός είναι για κάποιο ζώο ισχυρότερος ως προς το να παραμείνει σε κάποιο μέρος, η ανάγκη ή η επιθυμία;
ΕΡΜ.: Πολύ υπερέχει η επιθυμία.
ΣΩ.: Δεν πιστεύεις ότι πολλοί θα έφευγαν από τον Άδη, αν δεν τους έδενε με τον ισχυρότερο δεσμό;
ΕΡΜ.: Προφανώς.
ΣΩ.: Επομένως τους κρατάει δέσμιους, όπως φαίνεται, με κάποια επιθυμία, αν τους κρατάει με τον ισχυρότερο δεσμό, και όχι με κάποια ανάγκη.
ΕΡΜ.: Έτσι φαίνεται.
ΣΩ.: Οι επιθυμίες, πάλι, είναι πολλών ειδών;
ΕΡΜ.: Ναι.
ΣΩ.: Με τη μεγαλύτερη επιθυμία, λοιπόν, τους κρατάει δέσμιους, αν εννοεί να τους κρατάει με τον μεγαλύτερο δεσμό.
ΕΡΜ.: Ναι.
ΣΩ.: Υπάρχει μεγαλύτερη επιθυμία από το να πιστεύει κάποιος ότι, αφού συναναστραφεί κάποιον άλλον, θα γίνει καλύτερος;
ΕΡΜ.: Μα τον Δία, με κανένα τρόπο, Σωκράτη.
ΣΩ.: Γι' αυτά θα πούμε, Ερμογένη, ότι κανένας από τους εκεί δεν θέλησε να έλθει προς τα εδώ, ούτε οι ίδιες οι Σειρήνες, και ότι και αυτές και όλοι οι άλλοι μαγεύτηκαν από κείνον. Καθώς φαίνεται, τόσο ωραίους λόγους γνωρίζει και λέει ο Άδης και εξ αυτού είναι τέλειος σοφιστής και μεγάλος ευεργέτης όσων βρίσκονται κοντά του, ο οποίος άλλωστε και στους εδώ χαρίζει πολλά αγαθά. Τόσα πολλά είναι τα πλούτη του εκεί, ώστε από αυτό πήρε το όνομα "Πλούτων". Δεν θέλει να συντροφεύει ανθρώπους με σωματική υπόσταση, αλλά τότε μόνο θέλει να είναι μαζί τους, όταν η ψυχή είναι αποκαθαρμένη απ' όλα τα σωματικά κακά και επιθυμίες. Τότε τους δεσμεύει, και μόνο με την επιθυμία της αρετής. Επίσης το "Άιδης" κάθε άλλο παρά το "αιδές" (αόρατο) ορίζει, αλλά πολύ περισσότερο το "πάντα και καλά ειδέναι" (= γνώση όλων των καλών πραγμάτων).
"Δήμητρα" : (Αυτή που δίνει όπως η μητέρα).
"Ήρα" : (= ερατή = αξιαγάπητη. Επίσης και = αήρ = αέρας).
"Περσεφόνη" : (Φερσεφόνη = σοφή. Προέρχεται από το "Φερέπαφα" χάρη στη σοφία της και στην "επαφή" με το φερόμενο, με το κινούμενο, αυτό που πάντα βρίσκεται σε κίνηση).
"Απόλλων" :
ΣΩ.: Θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω τι νομίζω. Δεν υπάρχει άλλο όνομα το οποίο, ενώ είναι μόνο ένα να ένωσε τέσσερις ιδιότητες που έχει αυτός ο θεός, ώστε να τις περιέχει όλες και να δηλώνει κατά ορισμένο τρόπο τη μουσική, τη μαντική, την ιατρική και την τοξευτική.
ΕΡΜ.: Λέγε λοιπόν. Μου παρουσιάζεις άλλωστε όνομα παράδοξο.
ΣΩ.: Είναι όμως αρμονικό, καθώς και ο θεός είναι μουσικός. Κατ' αρχάς δηλαδή η κάθαρση και οι καθαρμοί που τελούνται σύμφωνα με την ιατρική και τη μαντική, και όσα γίνονται με ιατρικά φάρμακα και με μαντικά θειαφίσματα, και τα λουτρά σε ανάλογες περιστάσεις και τα ραντίσματα, όλα τούτα μια δυνατότητα έχουν, ν' αποδώσουν τον άνθρωπο καθαρό κατά το σώμα και κατά την ψυχή. Ή όχι;
ΕΡΜ.: Ασφαλώς.
ΣΩ.: Λοιπόν αυτός δεν είναι ο θεός που καθαρίζει και που λούζει και απαλλάσσει από τα κακά αυτά;
ΕΡΜ.: Βεβαίως.
ΣΩ.: Επειδή λοιπόν απαλλάσσει και καθαρίζει, θεωρούμενος γιατρός των τέτοιου είδους κακών, θα μπορούσε να ονομάζεται "Απολούων". Σύμφωνα με τη μαντική και την αλήθεια και το απλό (ενιαίο) αυτά άλλωστε ταυτίζονται - θα ήταν σωστό να ονομάζεται όπως τον ονομάζουν οι Θεσσαλοί. "Άπλουν" δηλαδή ονομάζουν τον θεό αυτόν οι Θεσσαλοί. Επειδή μάλιστα είναι ικανότατος στις βολές, "Αειβάλλων" είναι (ρίχνει συνεχώς τα βέλη του τόξου). Για τη μουσική, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι το άλφα μερικές φορές σημαίνει το "ομού". Έτσι και εδώ σημαίνει την "ομού πόλησιν" (κοινή περιστροφή) γύρω από τον ουρανό, που ονομάζεται "πόλοι" και στην αρμονία του άσματος, που ονομάζεται συμφωνία, γιατί όλα αυτά, όπως λένε οι ειδικοί στη μουσική και την αστρονομία, σύμφωνα με κάποια αρμονία "πολεί άμα πάντα" (περιστρέφονται όλα ταυτόχρονα). Αυτός ο θεός επιβλέπει την αρμονική κίνηση "ομοπολών" (κινώντας ταυτόχρονα) όλα, και τα θεϊκά και τα ανθρώπινα. Και "ομοπολών" = Απόλων. Όμως ο ονοματοθέτης για να μην δημιουργηθεί η κακή λέξη Απόλων (= από το ρήμα απόλλυμι = καταστρέφω, μετοχή μέλλοντα = απολών) πρόσθεσε και το δεύτερο λ και έτσι δημιουργήθηκε το "Απόλλων".
"Μούσες" : (Η μουσική ονομάσθηκε έτσι από το "μώσθαι" (=έρευνώ), και από την αναζήτηση και την αγάπη για τη γνώση).
"Λητώ" : (Λείο = μαλακό, ομαλό, + ήθος = χαρακτήρας. Επειδή είχε ήρεμο χαρακτήρα).
"Άρτεμης" : (Από τη λέξη "αρτεμές" = ακεραιότητα).
"Παλλάς" : (Επίθετο της θεάς Αθηνάς. Προέρχεται από τον χορό των όπλων, κατά τον οποίο σηκώνουμε το σώμα μας στον αέρα και "πάλλεται" (= σείεται).
"Αθηνά" : (Ο ποιητής παρουσιάζει την Αθηνά ως νου και διάνοια, γιατί γεννήθηκε από το κεφάλι του θεού Δία (=θεονόα ή θεονόη).
"Ήφαιστος" : (= φαέος ίστωρ = γνώστης του φωτός, "Φαίστος" με την προσθήκη του Η).
"Άρης" : (Προέρχεται από τη λέξη "άρρεν" και "ανδρεία").
"Ερμής" : (Σχετίζεται με τον λόγο αυτό το όνομα επειδή είναι "ερμηνέας" και αγγελιαφόρος και δόλιος στα λόγια και αγοραίος, και όλη του η δραστηριότητα έχει σχέση με τη δύναμη του λόγου. Ρήμα - ρίζα της λέξης το "είρω = μιλάω, είρη = αρχαία ονομασία του μέρους που γίνονταν οι συνελεύσεις).
"Ίρις" : (Προέρχεται από την ίδια ρίζα με τον "Ερμή". Ήταν κι αυτή θεά αγγελιαφόρος).
"Παν" : (Γιος του Ερμή. Ο λόγος του Ερμή είναι διφυής, σημαίνει το παν και το ανακυκλώνει και συνεχώς το περιστρέφει και αυτό έχει δυο όψεις, την αληθή και την ψευδή. Η αλήθεια του λόγου που βρίσκεται μαζί με τους θεούς στον ουρανό είναι λεία και θεϊκή, ενώ το ψέμα του βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους και είναι σκληρό και τραγικό, γιατί εδώ στην τραγική ζωή μας οι μύθοι και τα ψέματα πλεονάζουν. Σωστά λοιπόν, αυτός που φανερώνει το "παν" και ο "αεί πολών" (αυτός που συνεχώς μετακινεί) θα ήταν ο "Παν αιπόλος" ο αιγοβοσκός Παν, ο γιος του Ερμή, με τις δύο φύσεις, στην πάνω μεριά ομαλός και στην κάτω τραχύς και τραγόμορφος).
"Ήλιος" : (Δωρικό όνομα = Άλιος. Μπορεί να είναι από το ρήμα "αλίζειν = συγκεντρώνω, δηλαδή αυτός που συγκεντρώνει τους ανθρώπους στον ίδιο χώρο από τη στιγμή που ανατέλλει. Θα μπορούσε όμως να είναι και επειδή "αει ειλείν ιών" (συνεχώς κινείται περιστρεφόμενος) γύρω από τη γη. Επίσης επειδή χρωματίζει τα γεννήματα της γης καθώς περιστρέφεται. Το χρωματίζω και το "αιολώ" σημαίνουν το ίδιο πράγμα).
"Σελήνη" : (Από το "σέλας" = φως. Επειδή παίρνει το φως της από τον ήλιο έχει πάντα νέο και παλιό φως γύρω της. Οπότε ονομάσθηκε "Σεληναία" και κατόπιν Σελήνη).
"Αστραπή" : (Αυτό το φαινόμενο που "τα ώπα αναστρέφει" = κάνει τα μάτια να ανοιγοκλείνουν. "Αναστρωπή" και κατόπιν "αστραπή". "Μην" : (= Μήνας). [Κατά τον Σωκράτη σωστότερο θα ήταν να ονομάζεται "μείης" από το ρήμα "μειούσθαι" (ελαττώνομαι)]. Οι λέξεις "πυρ", "ύδωρ" και "κύων" προφέρονταν παρόμοια και από τους Φρύγες ώστε ο Σωκράτης υποθέτει ότι μάλλον από αυτούς προέρχονται.
"Αήρ" : (= Αυτός που τα πάντα αίρει = σηκώνει. Επίσης αυτός που "αείρει" (= κινείται συνεχώς).
"Γαία" : (= Αυτή που γεννάει. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί για αυτούς που γεννήθηκαν το ρήμα "γεγάασιν").
"Ώραι" : (Στην παλαιά αττική διάλεκτο ονομάζονταν ΗΟΡΑΙ, επειδή οριοθετούν τους χειμώνες, τα καλοκαίρια, τους ανέμους και τους καρπούς της γης. Επειδή λοιπόν "ορίζουν". Το Η + Ο = Ω).
"Ενιαυτός" : (= Αυτό που φέρνει στο φως όσα φυτρώνουν και δημιουργούνται, και που κατά τη διάρκειά του τα εξετάζει. Όμοια και το "έτος" προέρχεται από το ρήμα "ετάζω" = εξετάζω).
"Φρόνησις" : (= όνησις φοράς = ωφέλεια της κίνησης = αντίληψη της κίνησης).
"Γνώμη" : (Προέρχεται από το "γονής" (= γέννησης) "νώμησιν" (= παρατήρηση). Το ρήμα "νωμάν" = στοχάζομαι).
"Σύνεση" : (Από το ρήμα "συνιέναι" = συμπόρευση της ψυχής με την πραγματικότητα, κατανόηση των περιστάσεων).
"Αγαθό" : (= αγαστό (θαυμαστό) + θέω (τρέχω). Επομένως το "του θόου τω αγαστώ = το να τρέχεις μαζι με (να ακολουθείς) το αγαστό (το θαυμαστό, το θείο = "αγαθό").
"Δικαιοσύνη" : (= Δικαίου σύνεσις" = Η κατανόηση του δικαίου).
"Δίκαιον" : Ας παρακολουθήσουμε τα λόγια του Σωκράτη στον διάλογο με τον Ερμογένη.
ΣΩ.: Όσοι υποστηρίζουν την κίνηση του σύμπαντος, αντιλαμβάνονται το μεγαλύτερο μέρος του όχι διαφορετικό από κάτι κινούμενο. Υπάρχει κάτι που διατρέχει αυτό το σύμπαν, το οποίο είναι και η αιτία να δημιουργηθούν όσα δημιουργούνται. Τούτο είναι πολύ ταχύ και πολύ λεπτό. Δεν θα ήταν άλλωστε δυνατό να περάσει δια μέσου του σύμπαντος, αν δεν ήταν πολύ λεπτό, ώστε να μην ανακόπτεται, και πολύ ταχύ, ώστε η σχέση του με τα άλλα σώματα να τα κάνει να φαίνονται σταματημένα. Καθώς λοιπόν κηδεμονεύει όλα τα υπόλοιπα "διαϊόν" (περνώντας ανάμεσά τους), σωστά του αποδόθηκε το όνομα "δίκαιον", με πρόσθεση, για λόγους ευφωνικούς, της δύναμης του κάππα (κ). Μέχρι αυτό το σημείο από πολλούς εκφράζεται συμφωνία ότι αυτό είναι το δίκαιον. Από πλευράς μου, επειδή είμαι επίμονος ως προς αυτό, πληροφορήθηκα μυστικά όλα τα σχετικά, δηλαδή ότι αυτό είναι το δίκαιο και το αίτιό του - αίτιο είναι αυτό, εξαιτίας του οποίου συμβαίνει - και κάποιος είπε πως σωστό είναι εξαιτίας αυτών να το ονομάσουμε "Δία". Όσον αφορά την ουσία του "δικαίου" υπάρχουν πολλές γνώμες, άλλος λέει ότι είναι ο "ήλιος" άλλος το "πυρ" άλλος όπως ο Αναξαγορας ο "νους". Σε αυτό το σημείο βρίσκομαι σε αμηχανία πιο μεγάλη απ' ό,τι προτού προσπαθήσω να μάθω ποια είναι η ουσία του δικαίου. Αλλά φαίνεται πως στο αντικείμενο της έρευνάς μας έχει για τους λόγους αυτούς δοθεί η ονομασία αυτή.
"Αδικία" : (Αυτό που εμποδίζει το "δίκαιον").
"Τέχνη" : (Έξις του νου = κατοχή του μυαλού).
"Μηχανή" : (Προέρχεται από το "μήκος" = πολύ + "άνειν" = διανύω απόσταση. Επομένως η λέξη "μηχανή" = αυτό που διανύει μεγάλη απόσταση).
"Κακία" : (Προέρχεται από τις λέξεις "κακώς" + "ιόν" = αυτό που κινείται άσχημα).
"Δειλία" : (Το Δ φανερώνει δεσμό και η λέξη "λίαν" = πολύ. Επομένως "δειλία" = κάποιος πολύ δυνατός δεσμός της ψυχής).
"Αρετή" : (Από το "αεί ρέω" = ανεμπόδιστη, συνεχής ροή = αειρείτη = αρετή).
"Κακόν" : Παρακολουθούμε τον διάλογο...
ΕΡΜ.: Το "κακόν" όμως, με το οποίο πολλά εξήγησες λίγο πριν, τι θα μπορούσε να σημαίνει;
ΣΩ.: Λίγο περίεργο μου φαίνεται το όνομα και δύσκολο να το εξηγήσω. Θα δοκιμάσω όμως και σ' αυτό εκείνη τη μέθοδο.
ΕΡΜ.: Ποια;
ΣΩ.: Την παραδοχή πως και τούτο είναι βαρβαρικό.
"Αισχρόν" : (Από τις λέξεις "αεί ίσχοντι τον ρουν" = εκείνο που εμποδίζει συνεχώς τη ροή).
"Καλόν" : (Κατά τον Σωκράτη αυτή η λέξη είναι η επωνυμία της διάνοιας που έδωσε και δίνει ονόματα τα πράγματα, η διάνοια είτε θεϊκή είτε ανθρώπινη. Αυτό που καλεί (το καλούν) έργα ωραία.
"Συμφέρον" : (Αυτό που δηλώνει "άμα φοράν" = ταυτόχρονη κίνηση) της ψυχής με τα όντα. Όσα προέρχονται από αυτό ονομάζονται "συμφέροντα").
"Βλαβερόν" : (Αυτό που "βλάπτει τον ρουν" = καταστρέφει τη ροή, την κίνηση των πραγμάτων και επομένως του σύμπαντος).
"Ημέρα" : (Οι παλιότεροι έλεγαν την ημέρα = ιμέρα, ή εμέρα, γιατί, επειδή ερχόταν μετά το σκοτάδι, οι άνθρωποι την ποθούσαν. Επομένως η λέξη προέρχεται από το ίμερος = πόθος, λαχτάρα για το φως του ήλιου).
"Ίμερος" : (Από τις λέξεις "ιέμενος ρει και εφιέμενος" = όταν ρίχνεται ορμητικά και επιθυμεί κάποιος κάτι).
"Πόθος" : (Δηλώνει επιθυμία και έφεση κάποιου πράγματος που είναι μακριά, είναι απόν. Από τις λέξεις "άλλοθι που όντος και απόντος").
"Έρως" : (Αυτό που "εισρεί έξωθεν" = από έξω ρέει μέσα στην ψυχή. Έσρος = έρως).
"Ζυγός" : (Η λέξη έτσι δεν σημαίνει τίποτα. Προέρχεται όμως από το "δυογός" = δέσιμο "τοιν δυοίν" (των δύο) "ες την αγωγήν" (για το τράβηγμα). Αποτέλεσμα αυτών είναι η λέξη "ζυγός" (= δυο δεμένοι μαζί σύρουν).
"Αλήθεια" : (Από τις λέξεις "θεία άλη" = θεϊκή περιπλάνηση).
"Ψεύδος" : (Αυτό που μοιάζει να καθεύδει, να κοιμάται, που δεν ακολουθεί την ροή, την θεϊκή περιπλάνηση, την "αλήθεια").
Συγγραφέας Βασίλης Χλέτσος
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις
(
Atom
)