Το μικρό ινδικό χωριό στην Κεράλα εγινε γνωστό σ’ ολο τον κόσμο πριν απο μια δεκαετία χαρη στον «Θεό των μικρων πραγμάτων» της Αρουντάτι Ρόι.Το μυθιστόρημα εγινε μπεστ-σέλλερ και το χωριουδάκι ο τόπος ενός μεγάλου πειράματος: Της συλλογικότητας στη διαχείριση των φυσικών πόρων του χωριού (ενας παράδεισος βιοπιοικιλότητας). Στην Κεράλα σχεδόν ως «προσκυνητες» συγκεντωνονται κάθε χρονο εκατοντάδες ακτιβιστες απ’ ολο τον κόσμο για να γιορτάσουν τη νίκη μιας μικρής κοινωνίας απέναντι σε πολυεθνικούς γιγαντες (εστω κι αν η ιστορία ειναι κάπως διαφορετική).Ομως αυτο το χωριουδάκι εκανε κάτι ακομη πιο σημαντικό: (Ξανα) εθεσε το πολύ βασικό ερωτημα: Ποιό ειναι το νόημα της ανάπτυξης; Το παρτυ των οικονομικών μεγεθών ή κατι αλλο;Το ζητημα επανέρχεται ολο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό με αφορμη τον κύκλο που φαινεται να κλείνει συντομα και ο οποίος κράτησε περίπου 150 χρόνια διαμορφωνοντας όρους εξουσίας και σχέσεων που δεν ηταν πάντα τόσο προφανείς οσο –σημερα-φαινονται.Όλα ξεκινησαν από έναν στριφνο τύπο, συνταξιούχο ελεγκτη τρένων, τον Εντουιν Ντρέικ ο οποίος αυτοσυστηνόταν ως «συνταγματάρχης».Το 1859 βρηκε και αντλησε πετρέλαιο από βάθος 200 μέτρων στο Τίτουσβιλ της Πενσυλβάνια. Μεσα στα επόμενα χρόνια πλούτισε όχι ο Ντρέικ, αλλά ο Τζον Ροκφέλερ.Αυτος ηταν που κατάλαβε…… ότι δεν αρκει να ελέγχεις τα κοιτάσματα αλλά πρεπει επίσης να ελέγχεις και τα διυλιστήρια και τους αγωγούς .Το κόστος είναι τοσο μεγάλο ώστε μονο ελέγχοντας περίπου τα πάντα η εταιρεία μπορεί να «προχωρήσει» .Ολα κατω από μία σκέπη,μεγάλη,συγκεντρωτική και πανίσχυρη.Η Standard Oil εγινε γρηγορα ενας κολοσσός που ηλεγξε το 95% του συνολικού κυκλου εργασιών στις ΗΠΑ για μια 20ετία. Ο Φόρντ τον μιμηθηκε κατά γράμμα.Το πετρέλαιο γρηγορα αποδείχτηκε η πιο αντιδημοκρατική πηγη ενέργειας.Οι τεράστιες σε ογκο και δυναμη εγκαταστάσεις ηταν οι προάγγελοι της γραφειοκρατικής οργάνωσης τελικά όχι μονο της εργασίας αλλά και ολοκληρης της κοινωνίας.Καθως τόσο λίγες εταιρείες ελέγχουν σημερα τη ροή ενέργειας στους οικονομικούς μηχανισμούς ,εχουν την ευχέρεια να καθορίζουν τους ορους διεξαγωγής των συναλλαγών με όλες τις υπόλοιπες εταιρείες που συμμετέχουν στη βιομηχανική διαδικασία. Αυτή η πυραμίδα γρηγορα μεταφέρθηκε και στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας καθορίζοντας πλέον και τις σχεσεις ανθρωπων ,ομάδων και κοινωνιών.Το επεσήμανε πρωτος ο Μαξ Βέμπερ αλλά το εκανε λιανά με τον κυνισμό που διέκρινε τη σκέψη του ο Φρ.Τέιλορ: «Μεγιστοποίηση παραγωγής στον ελάχιστο δυνατό χρόνο με την ανάλωση της ελάχιστης εργασίας και κεφαλαίου» ηταν το κεντρικό του συνθημα που γρηγορα εγινε το κεντρικό πλαίσιο της εμπορικής ζωής και πολύ συντομα και της ιδιωτικής.Αλλά εκει γυρω στο 1970 φάνηκε το αδιέξοδο. Οι γιγάντιες επιχειρήσεις χρειάζονταν ολο και περισσότερο χωρο ,απαιτούσαν ολο και περισσότερα ειδικά προνόμια ενώ το κοστος του πετρελαίου αυξανόταν ολο και περισσότερο. Το περιεργο είναι ότι ο δρομος προς μια άλλη εποχή ανοιξε από το Πεντάγωνο των ΗΠΑ. Οι εμπειρογνώμονες κατάλαβαν πως θα ειχαν τα ιδια και καλύτερα αποτελεσματα αν αντικαθιστούσαν τους τεράστιους και πανάκριβους υπερ-υπολογιστές από μικρότερα κομπιούτερ συνδεδεμένα μεταξυ τους ώστε η υπολογιστική ισχυς να είναι μεγαλύτερη με μικρότερο κόστος. Ο μπαμπάς του ιντερνετ(το ..Πενταγωνο) ανοιξε τον δρομο προς μια νεα εποχή οπου όπως σημειωνει ο Στέλλιος Ψωμάς (περιβαλλοντολόγος) το «μικρότερο δεν είναι απλώς πιο ομορφο αλλά και πιο αποτελεσματικό».«Η νέα εποχή φλερτάρει πλέον……με την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας και τα μικροσυστήματα ισχύος» λεει ο Στέλλιος Ψωμάς και εξηγει: «Το συγκεντρωτικό μοντέλο που κυριάρχησε για ένα σχεδόν αιώνα έχει αγγίξει πλέον τα όριά του. Σε τελική ανάλυση δεν συμβαδίζει καν με τις πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ανάγκες αυτές κυμαίνονται από 1 έως 10 KW ανά νοικοκυριό ή μικρή επιχείρηση, τους καταναλωτές εκείνους δηλαδή που αποτελούν τον πυρήνα της κατανάλωσης. Μόνο οι βιομηχανικοί και μεγάλοι εμπορικοί καταναλωτές απαιτούν περισσότερη ισχύ. Το σημερινό μοντέλο προσπαθεί να καλύψει όλες τις ανάγκες, μικρές και μεγάλες, με τον ίδιο αναποτελεσματικό τρόπο, βασιζόμενο σε μια υπερσυγκέντρωση των μονάδων παραγωγής και αποδεχόμενο ως “αναπόφευκτες” τις τεράστιες απώλειες των δικτύων. Αντίθετα, οι μικρότερης ισχύος σταθμοί, ιδίως οι συνδυασμένου κύκλου υψηλής απόδοσης με καύσιμο φυσικό αέριο που βρίσκονται κοντά στην κατανάλωση, γνωρίζουν άνθηση τα τελευταία χρόνια, εκτοπίζοντας τους γραφικούς ενεργειακούς δεινόσαυρους.Αυτό το πέρασμα σε μια πιο “κατανεμημένη”, δηλαδή πιο αποκεντρωμένη ενεργειακή παραγωγή, οδηγεί σε ένα εκδημοκρατισμό της ενεργειακής οικονομίας που αποσπά σημαντικό μερίδιο από τα χέρια λίγων συγκεντρωτικών ενεργειακών μονοπωλίων και κάνει την ενέργεια κτήμα και καθημερινότητα του απλού πολίτη, της μικρής επιχείρησης, του ιδιώτη επενδυτή, των τοπικών κοινωνιών.»Το όραμα εχει πολύ ενδιαφέρον γιατι δυνητικά με τη συνδυασμένη χρηση των ανανεωσιμων πηγων ενεγειας για την παραγωγη -ως καυσιμου- του υδρογόνου ο κάθε καταναλωτης μπορει να γινει και παραγωγός ενεργειας την οποία μπορεί να πουλαει στα κεντρικά δικτυα.Ο Τζερεμυ Ριφκιν αλλα και πολλοί αλλοι ……συγχρονοι ειδικοί ποντάρουν στις ενεργειακές κυψέλες υδρογόνου και επιμένουν ότι αν και σημερα η τιμη παραγωμενης κιλοβατωρας από τετοιους συνδυασμούς παραμένει τετραπλάσια από αυτην που παράγεται από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο ,είναι θεμα χρονου (και πολιτικής επιλογής) να μειωθεί ραγδαία τα επόμενα χρόνια.Ο ηλιος ο αερας και το υδρογόνο είναι φυσικοι πόροι που βρισκονται παντού και η χρηση τους δεν απαιτει τα μυθικα κεφάλαια των πετρελαιάδων. «Πέρα από την οικολογική συμβατότητα, σημειωνει ο Μιχαλης Παπαγιαννάκης ,οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν εξ ορισμού να συμβάλουν στην κοινωνική και τοπική αυτονομία, λόγω του αποκεντρωμένου χαρακτήρα τους. Κάθε κοινωνική μονάδα αλλα και κάθε χωρα έχει δυνατότητα παραγωγής ενέργειας για αυτοκατανάλωση αλλά και για πώληση σε κεντρικά δίκτυα..Αποτινάσσει ετσι τις δουλείες που προκύπτουν από τη γεωγραφική ανισοκατανομή των ορυκτών καυσίμων ή την προφανή ανισότητα τεχνολογικής ανάπτυξης, που είναι οι δύο υλικές βάσεις της μονοπώλησης της προμήθειας ενέργειας και της συνακόλουθης πολιτικής επιβολής. Οι νεες πηγες μπορούν γι αυτούς τους λόγους να είναι βασικός συντελεστής εκδημοκρατισμού, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.»Ξαναγυριζοντας στο αρχικό ερωτημα «ποιος είναι ο στοχος της ανάπτυξης», ο νομπελίστας Αμάρτυα Σεν θα απαντησει καθαρά: « Η ελευθερία. Η επέκταση της είναι ο πρωταρχικός σκοπός αλλά και το κυριο μέσο της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη εγκειται στην απόρριψη ποικίλων τυπων ανελευθεριών που εγκλωβιζουν τους ανθρωπους σε ελάχιστες επιλογες και ευκαιρίες.» Και υπενθυμιζει τη φραση της Χανα Αρέντ «η ελευθερία είναι ταυτόσημη με τη δυνατότητα τού να ξεκινά κανείς από την αρχη»…Αυτή τη δυνατότητα εφερε στους ανθρωπους ο Προμηθέας κλεβοντας τη φωτιά (την επεξεργασια σιδηρου) .Μαζι βεβαια εφερε και τους θεούς-τιμωρούς .Μικρό το κακό αφου ως γνωστόν ουτε ο Θεός μπορεί να αλλάξει το παρελθόν του ανθρωπου,όταν ο τελευταίος σιγουρα μπορεί να διεκδικήσει το μέλλον του…
(Δημοσιεύτηκε στον Τ.τ.Κ. στις 11 Μαρτίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου